خودروهای آمریکایی در ایران؛ شاید وقتی دیگر

روزی کادیلاک که نماد شکوه صنعت خودروسازی آمریکا است در ایران تولید می‌شد اما حالا شورولت‌های کره‌ای هم اجازه وارداتشان به ایران لغو می‌شود. این در حالی است که وزارت صنعت معدن تجارت ابتدا واردات خودروهای آمریکایی را به ایران قانونی اعلام کرده بود ولی در پی فشارهای وارد شده مجوز واردات خودرو‌های شورولت به ایران را باطل کرد.

پس از آنکه فرهاد احتشام‌زاد رئیس انجمن واردکنندگان خودروی ایران گفت که نمایندگی رسمی شورولت مراحل قانونی لازم را در ایران گذرانده و خودروهای آمریکایی شورولت از طریق کره جنوبی وارد بازار ایران می‌شوند فشار بر وزارت صنعت معدن تجارت برای جلوگیری از واردات خودرو‌های آمریکایی به ایران افزایش یافت؛ در برابر این فشار‌ها محمود نوابی معاون وزیر صنعت معدن تجارت به تسنیم گفت: «درخصوص ورود خودروهای آمریکایی باید متذکر شد مصوبه ممنوعیت ورود کالاهای آمریکایی منحصر به کالاهای مصرفی بوده که لیست این اقلام به سازمان توسعه تجارت و گمرک ابلاغ شده است. با توجه به اینکه که خودرو در قوانین ما به عنوان کالای سرمایه‌ای و یا مصرفی با دوام تلقی می‌شود و شامل مصوبه مذکور نیست پس واردات خودرو آمریکایی ممنوعیتی ندارد.»

اما فشار‌ها چنان افزایش یافت تا بالاخره ویزر صنعت معدن تجارت تسلیم شد. به گزارش مهر با دستور وزیر صنعت، معدن و تجارت مجوز واردات خودروهای آمریکایی ناگهان لغو و اسامی ۲۴ مدل شورلت از فهرست خودروهای مجاز برای ورود به کشور در سال ۹۵ از سیستم ثبت سفارش حذف شد.

آن گونه که مهر از وزارت صنعت، معدن و تجارت پرسیده، محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت دستور لغو مجوز واردات این خودروهای لوکس را صادر کرده است. اکنون فهرست مجاز خودروهای وارداتی دیگر نامی از خودروهای آمریکایی به خود نمی‌بیند.

اما داستان به اینجا ختم نشد و در حالی که معاون صنعت وزیر واردات خودرو‌های آمریکایی را بدون مانع عنوان کرده بود وزیر صنعت معدن تجارت از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی کرد.

محمدرضا نعمت‌زاده، وزیر صنعت، معدن و تجارت طی انتقاداتی که به صدور این مجوز شده اعلام کرد که خبری از صدور این مجوز‌ها نداشته و حال که دستور بررسی داده است.

وی در یک برنامه تلویزیونی در پاسخ به سوالی در مورد مجوز این وزارتخانه به ورود خودروی آمریکایی عنوان کرده بود: «من خودم نمی‌دانستم که خودروهای آمریکایی وارد شده و اکنون دستور پیگیری دادم و ظاهرا در سال ۹۳ یک شرکت برای ورود خودروهای آمریکایی که از طریق کشور ثالث وارد ایران شوند، از وزارت صنعت، معدن و تجارت مجوز نمایندگی گرفته است و اواخر سال ۹۴ هم این مجوز داده شد و البته هنوز نمی‌دانم که این خودرو وارد شده است یا نه. اما به هرحال، یا باید مجوز این شرکت را لغو کنیم یا بگوییم از آن استفاده نکند.»

همزمان با ابطال مجوز واردات خودروهای آمریکایی به ایران، خبرگزاری مهر به نقل از یک مقام وزارت صنعت، معدن و تجارت از بازگرداندن ۲۰۰ دستگاه خودروی شورولت که به مقصد ایران بارگیری شده بود، خبر داد.

صادرات این ۲۰۰ دستگاه خودرو به ارزش هفت میلیون دلار از کارخانه جنرال موتورز آمریکا در کره جنوبی به ایران انجام‌ گرفته بود.

بعد از توافق اولیه هسته‌ای اخباری از مذاکره گروهی از مدیران جنرال موتورز با مدیران ایران خودرو در خبرگزاری‌های ایران منتشر شد. پس از انجام توافق هسته‌ای مشخص شد تنها صنایع هوایی در ایالات متحده اجازه همکاری با شرکت‌های ایرانی را دارند. البته همچنان امکان همکاری شرکت‌های آمریکایی توسط شعبه‌های غیر آمریکایی آن‌ها با شرکت‌های ایرانی وجود دارد.

با این همه جلوگیری از ورود شورولت‌های تولیدی در کره جنوبی نشان می‌دهد فعلا زمینه مستقیم همکاری بین صنایع خودروسازی ایران و آمریکا وجود ندارد.

پیش از انقلاب ایالات متحده از اصلیترین همکاران صنعت خودرو ایران به شمار می‌رفت. تولید جیپ در پارس خودرو یکی از اولین محصولات صنعت خودرو ایران است. نفوذ شرکت‌های آمریکایی پس از تولید جیپ در ایران با تولید محصولات شرکت آمریکن موتور در شرکت پارس خودرو ادامه یافت. این همکاری به جایی رسید که تولید محصولات شرکت جنرال موتورز در ایران آغاز شد و با تولید کادیلاک در ایران این همکاری به اوج خود رسید. تولید کادیلاک در ایران به گونه‌ای بود که این خودرو تا پیش از تولید در ایران، خارج از خاک آمریکا تولید نشده بود.

با وقوع انقلاب همکاری جنرال موتورز و دیگر شرکت‌های خودرو سازی آمریکایی با ایران قطع شد. در دهه هفتاد شرکت کرمان خودرو همکاری خود را با شرکت دوو کره آغاز کرد ولی بعد از مدتی این شرکت کره‌ای به تملک جنرال موتورز درآمد و سرمایه‌گذاری این شرکت کره‌ای در ایران با فشار جنرال موتورز برچیده شد. به مرور فشار خودروسازان آمریکایی به همکاران قطعه‌ساز این شرکت‌ها نیز افزایش یافت و بسیاری از شرکت‌های قطعه‌سازی در آمریکا شرکای اروپایی خود را از همکاری با صنعت خودرو ایران منع می‌کردند.

در سال ۱۳۹۰ نیز با خرید بخشی از سهام شرکت پژو توسط جنرال موتورز فشار بر این خودروساز فرانسوی افزایش یافت تا این شرکت هم همکاری‌اش را با ایران خودرو قطع کرد.

خصومت چند دهه اخیر بین صنایع خودروسازی ایران و آمریکا گویا فعلا قصد تمام شدن ندارد البته پس از آنکه مشخص شد واردات و همکاری مستقیم بین شرکت‌های ایرانی و آمریکایی فعلا بعید است یک راه میان بر ممکن است سبب حضور غیرمستقیم خودرو سازان آمریکایی در ایران شود.

در پی بحران در گروه خودروسازی کرایسلر این گروه خودروسازی که شامل کرایسلر، جیپ و دوج می‌شود به مالکیت گروه فیات ایتالیا درآمده‌ است. گروه فیات شامل برندهای فیات، فراری، مازراتی، ایویکو، آلفا رومئو و لانچیا است.

این گروه خودروسازی هم‌اکنون مذاکرات فشرده‌ای را برای همکاری با ایران‌خودرو در دست انجام دارد که در صورت موفقیت، این توافق می‌تواند راه را برای ورود غیرمستقیم محصولات گروه کرایسلر به ایران باز کند.

دربارهٔ همکاری ایران‌خودرو و فیات احمد پورفلاح، رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ایتالیا گفته‌است: «مشابه قراردادی که میان ایران‌خودرو و پژو امضا شد، قرارداد همکاری نیز میان ایران خودرو و فیات-کرایسلر بسته خواهد شد و شرکت مشترک، جوینت‌ونچر، ایجاد می‌شود.»

محمدرضا نجفی‌منش دبیر انجمن قطعه‌سازان هم در این باره گفته‌است: «فیات با شرکت ایران خودرو به توافق اولیه رسیده که این خود گام بلندی برای توسعه صنعت خودرو کشور به شمار می‌رود.»

هم‌اکنون برخی از محصولات کرایسلر، دوج و جیپ با برندهای فیات، ایویکو و لانچیا در بازار اروپا عرضه می‌شوند. این امکان وجود دارد که چنین اتفاقی در بازار ایران هم رخ بدهد.

البته همین موضوع هم می‌تواند سبب شود فیات از حضور در بازار ایران باز بماند در سال ۹۴ با زمزمه مذاکرات ایران خودرو و فیات محمدرضا نعمت‌زاده وزیر صنعت معدن و تجارت ایران امکان همکاری ایران خودرو با فیات را به دلیل همکاری فیات با کرایسلر منتفی دانسته بود البته وی پس از مدتی و با جدی‌تر شدن مذاکرات فیات و ایران خودرو و سفر رئیس جمهور ایران به ایتالیا این موضع خود را تغییر داد و از همکاری ایران خودرو با فیات استقبال کرد.

حال باید دید همانطور که محصولات کرایسلر با نشان محصولات فیات در اروپا عرضه می‌شوند آیا چنین اتفاقی در ایران هم رخ خواهد داد تا به آرامی یخ روابط سرد صنعت خودرو ایران و آمریکا پس از سال‌ها ذوب شود یا همچنان فشار‌های خارج از صنعت خودرو در هر دو کشور جلوی چنین اتفاقی را خواهد گرفت.