سازمان حمایت از کودکان سازمان ملل، یونیسف، در تازه ترین گزارش خود که روز دوشنبه منتشر شد اعلام کرد «دنیا باید هرچه بیشتر و سریعتر درجهت ایجاد جهانی مناسب برای کودکان تلاش کند.»
این در حالی است که کمتر از یک هفته پیش، یک فعال حقوق کودک در ایران اعلام کرده بود که «در حال حاضر سه میلیون کودک ترک تحصیل کرده در ایران هست.»
در همین زمینه، انجمن جامعه شناسی ايران روز چهارشنبه، چهاردهم آذر، نشستی با موضوع «هم انديشی در زمينه حقوق و مسايل كودكان» با حضور سازمان های غيردولتی فعال در اين حوزه، برگزار کرد.
بنا به نقل قول روزنامه سرمایه، یکی از سخنرانان این نشست خبر داد که «در حال حاضر سه ميليون كودک ترک تحصيل كرده داريم.»
كيهان ضيايی مهر، فعال حقوق كودک و مدير انجمن «رويش نهال جوان»، در سخنرانی خود همچنین گفت: «در زمينه ترک تحصيل، وضعيت دختران نامناسب تر از پسران است. چرا كه پسرها خود ترک تحصيل می كنند اما دختران، به خاطر مشكلات مالی خانواده، مجبور به ترک تحصيل می شوند و اين دختران يا در سیزده سالگی به ازدواج های زودرس تن می دهند يا بايد به عنوان پرستار از فرزندان ديگر خانواده مراقبت كنند.»
- «آمارهای مربوط به ترک تحصیل کودکان ایرانی بسیار متفاوت است و از یک میلیون و هفتصد هزار تا سه و نیم میلیون نفر را در بر می گیرد.»
اما شیرزاد عبداللهی، کارشناس تعلیم و تربیت در ایران، در گفت و گو با رادیو فردا می گوید: «آمارهای مربوط به ترک تحصیل کودکان ایرانی بسیار متفاوت است و از یک میلیون و هفتصد هزار تا سه و نیم میلیون نفر را در بر می گیرد.»
به گفته آقای عبداللهی، «گاهی حتی مراکز دولتی، مانند مرکز آموزش از راه دور آموزش و پرورش، برای دریافت بودجه بیشتر، آمار سه و نیم میلیون ترک تحصیل کرده را ذکر می کنند.»
بر اساس پيمان‌نامه حقوق كودک، كودكان بايد به عنوان شهروندان يک كشور محسوب شوند، اما آقای ضیایی مهر در سخنرانی هفته پیش خود گفت: «كودكان در ايران از حقوق شهروندی برخوردار نيستند و وابسته به خانواده محسوب می شوند؛ به طوری كه اگر خانواده نتواند از خدمات بهداشتی مناسب برخوردار شود، كودک هم برخوردار نخواهد بود و از آنجا كه كودک شهروند نيست، پس از حقوقی هم برخوردار نيست.»
به گفته شیرزاد عبداللهی، پوشش تحصیلی در ایران، با بیش از ۹۳ درصد، وضع بسیار مناسبی را برای آموزش و پرورش ایران در سطح منطقه پدید آورده است.
از تحصیل بازمانده ها
اصل ۳۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی تصریح می کند: «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سر حد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد.»
ماده ۲۸ کنوانسیون حقوق کودکان سازمان ملل، که سال ۱۳۷۰ به امضای جمهوری اسلامی ایران رسید، نیز برخورداری از آموزش و پرورش را حق تمامی کودکان زیر ۱۸ سال ذکر کرده است.
همچنین آمارهای متعددی که از پوشش تحصیلی در ایران ارایه می شود، جملگی، پوشش بیشتر از ۹۰ درصد را برای کودکان ذکر می کنند.
اما سبب چیست که برخی از دانش آموزان در میانه راه، از چرخه آموزش حذف می شوند و به ترک تحصیل روی می آورند.
مطابق اصل ۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی، «استفاده از زبان های محلی و قومی در مطبوعات و رسانههای گروهی و تدریس ادبیات آنها در مدارس، در کنار زبان فارسی آزاد است.»
شیرزاد عبداللهی می گوید: «یکی از دلایل ترک تحصیل، تفاوت زبان مادری با زبان رسمی است.»
به گفته وی، در برخی از مناطق، به خصوص در سال های اول مدرسه، این تفاوت به افت شدید تحصیلی منجر می شود و ترک تحصیل را در پی می آورد.
آقای عبداللهی، عوامل اجتماعی ـ فرهنگی را نیز از دیگر عوامل ترک تحصیل کودکان می داند: «مثلا در برخی روستاها مدرسه برای مقاطع بالاتر نیست و خانواده ها حاضر نیستند دخترانشان را به شهرها، بخش ها یا روستاهای دیگر بفرستند.»
- «دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سر حد خودکفایی کشور به طور رایگان گسترش دهد.»
کارشناسان یکی دیگر از عوامل ترک تحصیل را «فقر» می دانند. کودکان کار، کودکان حاشیه شهرها و کودکان خیابانی برخی از دسته های متعدد کودکانی هستند که به سبب فقر از تحصیل بازمی مانند.
شیرزاد عبداللهی، «خشونت در مدارس و روش های نادرست آموزشی» را نیز عاملی مهم در ترک تحصیل کودکان و نوجوانان می داند.
آموزش از راه دور؛ چاره کار؟
هفت سال پیش، سندی در باره آموزش از راه دور بین سازمان یونسکو و وزارت آموزش و پرورش ایران امضا شد که هدف آن، زیر پوشش قرار دادن دانش آموزانی است که به علل مختلف به مدرسه دسترسی ندارند.
آقای عبداللهی در گفت و گو با رادیو فردا می گوید: «آمارهایی که در این زمینه می دهند بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد؛ چون چنین کاری بسیار دشوار است و یک اداره دولتی نمی تواند از پس چنین کار بزرگی بربیاید.»
یکی از شعارهای یونسکو چنین است: «کار اصلی کودکان تحصیل است.» اما در کنار تمامی عواملی که برای ترک تحصیل دانش آموزان ذکر می شود، جامعه شناسان از علتی دیگر نیز سخن می گویند: تغییر نگرش.
به گفته تحلیلگران اجتماعی، «تغییر نگرش» عاملی اصلی در ترک تحصیل محسوب می شود. برخی از خانواده ها، به ویژه در مورد پسرانشان، به این نتیجه رسیده اند که تنها روش رسیدن به زندگی خوب «تحصیل» نیست.