صنعت پتروشيمي ايران و تنگنا هاي آن: طرح خريد شركت هاي بين المللي

فريدون خاوند (گزارش اقتصادي روز) دكترفريدون خاوند (راديوآزادي): ايران با منابع عظيم نفت و گاز خود ، به تعبير اقتصاد دان ها، از مزاياي ترجيحي لازم براي تبديل شدن به يكي از قطب هاي بزرگ پتروشيمي در جهان برخوردار است، با توليدي انبوه نه تنها براي پاسخگويي به نياز هاي داخلي، بلكه براي صادرات به بازار هاي جهاني و به دست آوردن ارز. در گفتگويي با آخرين شمارة هفته نامة اقتصادي «ميد» چاپ لندن، محمد رضا نعمت زاده رييس شركت ملي پتروشيمي ايران ميگويد كه اين شركت هم اكنون پانزده طرح بزرگ تازه را به گونه‌اي همزمان پيش مي برد. نعمت زاده مي افزايد كه ايران تاكنون در عرصة پتروشيمي تنها به سرمايه‌گذاري در داخل كشور مي انديشيد، اما هم اكنون در فكر خريد شركت هاي بين‌المللي در خارج از كشور است». پتروشيمي ايران در چه موقعيتي است و با چه چالش هايي روبرو است؟ فكر ايجاد يك قطب نيرومند پتروشيمي در دهة 1960 ميلادي در ايران به ثمر رسيد، با ايجاد مجتمع هاي شيراز، خارك، آبادان، اهواز، پاسارگاد، فارابي و رازي. ولي در پي انقلاب 1979 و جنگ هشت ساله ايران و عراق، اين صنعت از نفس افتاد و بسياري از طرح هاي مشترك، كه با همكاري شركت هاي بين‌المللي انجام ميگرفتند، متوقف شدند. بازسازي پتروشيمي ايران از اواخر دهة 1980 ميلادي آغاز شد، مجتمع هاي قديمي گسترش يافتند و مجتمع هاي تازه‌اي در اصفهان، اراك، تبريز، خراسان و اورميه ايجاد شدند. همة اين مجتمع ها، به استثناي چند واحد خصوصي شده، در چارچوب شركت ملي پتروشيمي ايران فعاليت ميكنند كه شركتي است دولتي با شانزده هزار كارمند، زير نظارت وزارت نفت جمهوري اسلامي. ظرفيت توليدي صنعت پتروشيمي ايران چهارده ميليون تن است، ولي توليد واقعي، بر حسب پاره‌اي ارزيابي ها به 12 ميليون تن ميرسد كه 28 در صد آن به خاور دور، خاور ميانه و هند صادر ميشود و نزديك به هشتصد ميليون دلار ارز نصيب ايران ميكند. پتروشيمي يكي از اولويت هاي برنامة پنجسالة سوم است و گويا قرار است در فاصلة سال هاي 1997 تا 2013 ميلادي، با بيست ميليارد دلار سرمايه گذاري، توليد آن 17 ميليون تن افزايش يابد و صادراتش به ده ميليارد دلار برسد. آيا مي توان به اين هدف ها دست يافت؟ در گفتگويي با شمارة امروز روزنامة «نوروز» چاپ تهران، احمد ساعت نيا كارشناس مسايل پتروشيمي و مدير مسئول هفته نامة «صنعت پلاستيك» ميگويد كه صنعت پتروشيمي ايران به دليل دولتي بودن، و استفاده از نيروي كاري چهار برابر ميزان مورد نياز، به صنعتي غير رقابتي بدل شده تا جايي كه بعضي از مشتريان داخلي ترجيح ميدهند فرآورده هاي مورد نياز خود را از شركت سعودي سابير تهيه كنند. عربستان سعودي، كه «نوروز» به آن اشاره ميكند، با تكيه بر سرمايه گذاري هاي عظيم، به رقيبي سرسخت براي ايران بدل شده است. مانع ديگر بر سر رشد پتروشيمي ايران كمبود سرمايه‌گذاري و محروم ماندن از فن آوري هايي است كه در تسلط انحصاري شركت هاي آمريكايي قرار دارند.