گزارش اقتصادي روز: مفهوم اقتصادي كيفيت و نقش آن در اقتصاد ايران

فريدون خاوند (پاريس) دكتر فريدون خاوند (راديوآزادي): هدف نخستين «همايش سالانه بين المللي كيفيت،» كه ديروز و امروز در تهران برگزار شد، به گفته سازمان دهندگان آن، آشنا ساختن بنگاه هاي اقتصادي ايران با تعريف نوين كيفيت است. فرشاد مؤمني، رييس اين همايش، در سخنراني خود كيفيت را يكي از مقتضيات جهاني شدن به شمار آورد كه در ايران به آن بي توجهي ميشود. حسين عظيمي، رييس موسسه عالي آموزش و پژوهش در توسعه نيز بي توجهي به امر كيفيت را در ايران عامل كاهش توان رقابت اين كشور در بازار هاي جهاني دانست. مفهوم كيفيت، در توليد كالا، با مفهوم استاندارد پيوندي تنگاتنگ دارد. استاندارد ويژگي هاي يك كالا را، در پيوند با امنيت و سلامت انسان ها، حفاظت محيط زيست و غيره… به زبان فني تعريف ميكند و فضاي اعتماد مشتركي را براي تبادل اين كالا در سطح جهاني به وجود ميآورد. گسترش فرهنگ استاندارد، شرط نخستين براي تضمين كيفيت كالا ها است. منطبق بودن يك كالا بر موازين استاندارد، حد اقل كيفيتي است كه خريدار آن كالا مي تواند انتظار داشته باشد. به ديگر سخن دو كالاي مشابه، ضمن رعايت همه نورم هاي استاندارد، الزاما كيفيت يكساني ندارند و يكي از آن دو مي تواند، از لحاظ كيفي، بر ديگري برتري داشته باشد. چه عواملي مي توانند كيفيت كالا ها و خدمات را در كشور هاي در حال توسعه تا سطح استاندارد هاي بين‌المللي بالا ببرند؟ يكي از سخنرانان همايش تهران بر فرهنگ سازي، توسعه مراكز علمي و فني، تربيت نيروي انساني كار آمد، تبادل اطلاعات موثر و اصلاح قوانين و مقررات تأكيد كرد. اين عوامل البته كيفيت را بالا مي برند، اما در فضاي يك اقتصاد رقابتي كه از رويارويي با كالا هاي خارجي هراسناك نباشد. صنعت ايران از دير باز در چهارچوب استراتژي معروف به «صنايع جانشين» سازمان يافته، به اين معني كه محصولات خود را، به شرط بسته ماندن بازار داخلي بر محصولات مشابه خارجي، به جاي اينها در درون مرز ها مي فروشد. معروف ترين رشته صنعتي ايران كه در چارچوب بازار بسته ملي شكل گرفته، صنعت خود رو سازي ايران است كه كيفيت محصولات آن با انتقاد شديد مصرف كنندگان روبرو است. آيا اين صنعت خواهد توانست، بدون رويارويي با رقابت، خود را به استاندارد هاي جهاني نزديك كند؟ در بعضي از محافل كارشناسي تهران گفته مي شود كه سازمان دهندگان «نخستين همايش سالانه كيفيت» خود به اقتصاد رقابتي چندان باور ندارند و از سوي گروه هاي صاحب نفوذ وابسته به خود رو سازان دولتي حمايت ميشوند. درستي يا نادرستي اين اتهام هر چه باشد، ترديدي نيست كه بقاياي صنعت و خدمات ايران در گروي ارتقاي كيفيت محصولات آنها است و كيفيت به گونه‌اي محسوس بهبود نمي يابد مگر با گذار از آزمون رقابت در بازار داخلي و نيز در بازار هاي منطقه‌اي و جهاني. چشم انداز ورود پرهيز ناپذير ايران به «سازمان تجارت جهاني» و ضرورت رها شدن از اقتصاد تك محصولي نفتي، ارتقاي كيفيت را در رابطه با رقابت به يكي از محور هاي كليدي توسعه كشور بدل كرده است.