فرهنگ هفته: برگزیده آخرین اخبار از جهان ادب و نشر

محسن پرویز، معاون فرهنگی وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی به یکی از مواد قانون نظام صنفی و رد تقاضای ثبت رسمی کانون نویسندگان ایران به بهانه نداشتن محل کار در هفته گذشته حیرت محافل فرهنگی کشور را برانگیخت. محمود اعتماد زاده ــ به آذین ــ مردی که در حیات پر ماجرای سیاسی و فرهنگی خود توفان‌های بسیار را تجربه و در شکل‌گیری فرهنگی و سیاسی یکی دو نسل از جوانان ایرانی نقشی مهم ایفاء کرد، هفته گذشته رخت از این سرای، که اغلب با او نامهربان بود، برکشید. چهره ماندگار به آذین چون مترجمی توانا و خلاق با ترجمه رمان باباگوریو اثر بالزاک در سال های 36 و 37 رخ نمود و با ترجمه آثاری چون زنبق دره، چرم ساغرى و دختر عمو بت نوشته بالزاك، اتللو و هملت اثر شكسپير، دن آرام و زمين نوآباد اثر شولوخوف، استثنا و قاعده نوشته برتولد برشت و ژان کریستف و جان شیفته اثر رومن رولان به اوجی کم نظیر رسید. فرج سرکوهی (رادیو فردا، مونیخ): استناد آقای محسن پرویز، معاون فرهنگی وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی به یکی از مواد قانون نظام صنفی و رد تقاضای ثبت رسمی کانون نویسندگان ایران به بهانه نداشتن محل کار در هفته گذشته حیرت محافل فرهنگی کشور را برانگیخت. کانون نویسندگان از قدیمی‌ترین نهادهای غیردولتی ایران است و در محافل فرهنگی ایران و جهان به عنوان نهاد نویسندگان ایران پذیرفته شده است. کانون نویسندگان از دهه چهل تا کنون به رغم دشواری‌های گوناگون از جمله بازداشت، شکنجه و قتل اعضای خود به فعالیت‌های صنفی و فرهنگی خود ادامه داده و در مبارزه علیه سانسور نقش مهمی ایفاء کرده است. با این همه هر دو نظام پهلوی و جمهوری اسلامی از ثبت رسمی کانون خودداری کرده و به ثبت نرسیدن کانون را چون دستاویزی برای غیرقانونی بودن و بازداشت اعضای آن به کار گرفته اند. استناد معاون وزیر ارشاد به قانون نظام صنفی، که بر اصناف معمولی و مشاغل عادی جامعه شمول دارد، در باره نهادی فرهنگی که اعضای آن را نویسندگان، مترجمان، شاعران و پژوهشگران کشور شکل می دهند، نشانه‌ای از نگاه نادرست کارگزاران دولت به نهادهای مستقل فرهنگی ارزیابی شد. محمود اعتماد زاده ــ به آذین ــ مردی که در حیات پر ماجرای سیاسی و فرهنگی خود توفان‌های بسیار را تجربه و در شکل‌گیری فرهنگی و سیاسی یکی دو نسل از جوانان ایرانی نقشی مهم ایفاء کرد، در هفته گذشته رخت از این سرای، که اغلب با او نامهربان بود، برکشید. به آذین در 1293 در رشت چشم بر جهان گشود. به نیروی دریائی پهلوی اول پیوست و در سال 1311 برای تحصیل در مهندسی دریائی به فرانسه اعزام شد. در حمله ارتش سرخ به ایران در 1320 یک دست خود را از دست داد، اما یکی دو سال بعد، پس از کناره گیری از ارتش، به حزب توده پیوست که حامی سرسخت ارتش سرخ بود. دلبستگی به حزب توده و سرسپردگی به جزمیات مارکسیستی تا آخر عمر سیاسی و فرهنگی او که در بهمن 1361 در زندان های جمهوری اسلامی به پایانی غم‌بار رسید، با او ماند. در 1323 با انتشار مجموعه داستان کوتاه پراکنده به داستان نویسی روی آورد. چند مجموعه داستان و رمان دختر رعیت به آذین به دلیل پسزمینه های سیاسی در میان نیروهای چپ آن روزگار محبوبیت یافتند اما به سرعت از فهرست آثار ارزشمند داستانی ایران حذف شدند. در بیشتر آثار داستانی به آذین، ارزش های ادبی در برابر سایه سنگین ائدیولوژی و زبان تصنعی، رنگ باخته اند. چهره ماندگار به آذین چون مترجمی توانا و خلاق با ترجمه رمان باباگوریو اثر بالزاک در سال های 36 و 37 رخ نمود و با ترجمه آثاری چون زنبق دره، چرم ساغرى و دختر عمو بت نوشته بالزاك، اتللو و هملت اثر شكسپير، دن آرام و زمين نوآباد اثر شولوخوف، استثنا و قاعده نوشته برتولد برشت و ژان کریستف و جان شیفته اثر رومن رولان به اوجی کم نظیر رسید. در دهه چهل سردبیری نشریاتی چون پیام نوین، ارگان بخش فرهنگی سفارت شوروی سابق در ایران، صدف و کتاب هفته را بر عهده گرفت اما به دلیل غلبه چارچوب های ائدیولوژیک بر موازین حرفه ای در عرصه ژورنالیزم ناکام ماند. در سال 1347در تاسیس کانون نویسندگان با جلال آل احمد همکاری فعال داشت و در همان ایام چند ماهی زندانی شد. گزارش به آذین از زندان با عنوان مهیمان این آقایان به دلیل یک جانبه نگری اثری تبلیغاتی به سود حزب توده ارزیابی شد. در بهمن 1361 به همراه دیگر سران حزب توده دستگیر شد. شکنجه های طاقت فرسا کارگر افتاد و به آذین با شرکت در مصاحبه های تحمیلی گذشته سیاسی و فکری خود را نفی کرد. 8 سال در زندان ماند و پس از رهائی از زندان کتاب از هر دری را نوشت. جوانانی که در دهه های چهل و پنجاه بخش مهمی از بلوغ فرهنگی خود را مدیون قلم زدن های به آذین هستند پایان غمبار او را در بهمن 61 با اندوه و درد به نظاره نشستند.