گسترش نيروي نظامي اتحاديه اروپا و پي آمدهاي احتمالي خروج ناتو از صحنه صحنه سياسي – نظامي جهان

مريم احمدي (راديو فردا): در دو هفته اخير حرکت هاي جديدي در جهت آرايش مجدد بازوهاي نظامي عمده جهان چه در اتحاديه اروپا و چه در ايالات متحده صورت گرفته است. سوال اين است که آيا سازمان پيمان آتلانتيک شمالي، NATO که در اوج اقتدار اتحاد شوروي از اهميت و قدرت غير قابل ترديدي برخوردار بود، از صحنه سياسي – نظامي جهان خارج خواهد شد و اگر چنين باشد پيامد آن براي امنيت جهان چه خواهد بود؟ فريبا مودت گزارش ويژه اي در اين زمينه تهيه کرده است که با هم مي شنويم. فريبا مودت (راديو فردا): در هفته اي که گذشت، اروپا شاهد حرکاتي چند در ارتباط با گسترش نقش نظامي اتحاديه اروپا بود. دفتر هاوير سولانا، مسئول سياست گذاري و امنيت اتحاديه اروپا، در يک بيانيه ضمن تاکيد بر نقش اتحاديه در تصميم گيري در موارد اضطرار نظامي، اعلام کرد که اين نهاد همراه با سازمان NATO اقدام تحت شرايط اضطراري را در عمل به آزمايش خواهد گذاشت. اما در اين مرحله آزمايشي اقدامات استراتژيک و تدارکاتي مد نظر خواهد بود و افراد ارتش هاي اتحاديه اروپا در اين مانور غير نظامي شرکت نخواهند داشت. هدف ارزيابي توانايي اقدامات سياسي – نظامي اتحاديه اروپا و فرناندهي سپاهي است که با استفاده از قابليت هاي ناتو بتواند جايي که ناتو به دليلي در آن حضور ندارد به عنوان يک بازوي نظامي توانا وارد عمل شود. گسترش نقش نظامي اروپا که مدت ها است مقدمات آن در حال چيده شدن است، اين سوال را مطرح مي کند که آيا جهان مي رود که شاهد به وجود آمدن ماشين نظامي ديگري جر پيمان آتلانتيک شمالي يا ناتو مي شود؟ اين سوال را با کريستينا گلک، سخنگوي آقاي سولانا در اتحاديه اروپا در ميان گذاشتم. کريستينا گلک (سخنگوي هاوير سولانا در اتحاديه اروپا): اتحاديه اروپا در اواخر سال 99 تصميم گرفت که سياست دفاعي و امنيتي جديد اتخاذ کند، يک قابليت نظامي که به اتحاديه توانايي آن را بدهد که تحت شرايط اضطراري وارد عمل شود. در آن هنگام سران کشورهاي اروپايي برآورد کرده اند که اين قابليت تا سال 2003 ميلادي صورت واقع به خود خواهد گرفت و بله، اتحاديه اروپا در زمينه هاي نظامي به گونه اي فزاينده تر فعال مي شود. چرا؟ براي اين که در سال 2003 اروپا ناگزير از استقرار نيرو در نيروي حافظ صلح مقدونيه، کنگو، و بوسني بوده است و اتحاديه مصمم است که در سال هاي آينده نقش نظامي خود را در ساير نقاط جهان گسترش دهد. ف.م.: به سخنگوي هاوير سولانا گفتم چنين به نظر مي رسد که بازوي نظامي جديد اتحاديه نه تنها سازمان ناتو را به چالش گرفته است، بلکه مي رود که اين سازمان را تا حد زيادي از صحنه نظامي جهان خارج سازد و احتمالا جايگزين آن شود. خانم گلک در پاسخ گفت: کريستينا گلک: اصلا چنين چيزي نيست. نيروهاي حافظ صلح اتحاديه اروپا در بسياري موارد با حمايت نظامي ناتو در مناطق مختلف مثل مقدونيه مستقر شده اند و اين اشتباه کامل است اگر تصور شود قابليت نظامي اتحاديه اروپا چالشي است براي سازمان ناتو. در هر حال نبايد فراموش کرد که اکثريت اعضاي اتحاديه اروپا، همچنين اعضامي پيمان ناتو هم هستند و چه کسي مي تواند باور کند که سازماني سازمان ديگري را تضعيف کند، هنگامي که خود از اعضاي آن است؟ ما در کنار و با همراهي ناتو عمل مي کنيم و در واقع در اوايل سال جاري بود که اتحاديه و ناتو در مورد يک مکانيسم روشن و فراگير همکاري با ناتو به توافق رسيده اند. بنابراين نيروي نظامي اتحاديه نه تنها چالشي براي ناتو نيست، که به همکاري با آن متعهد است. ف.م.: اما وزير دفاع ايتاليا، کشوري که رياست دوره اي اتحاديه اروپا را بر عهده دارد، ضمن تاييد همکاري ميان بازوي نظامي اتحاديه و سازمان ناتو مي گويد: آنتونيو مارتيونو (وزير دفاع ايتاليا): نبايد به قدرت نظامي اروپا و ناتو به عنوان دو سازمان رقيب نگريست، زيرا هر کشور اروپايي نيروي خود را خواهد داشت که مي تواند يا تحت فرماندهي ناتو آن را به کار گيرد، يا تحت فرماندهي اروپا و در واقع با توجه به اين که هر دو سازمان منافع جمع را تامين مي کنند، بسته به هر مورد مي توان تصميم گرفت که اقدام نظامي مربوط به آن مورد بهتر است از طريق ناتو انجام شود يا اتحاديه اروپا. اما علي رغم تاکيد سخنگويان اتحاديه، آن چه به نظر مي رسد موجب اختلاف نظر ميان اعضا شده است، اين است که سازمان نظامي اتحاديه اروپا به صحنه گردهمايي منظم وزراي دفاع کشورهاي عضو تبديل شود که تاکنون به اخذ تصميمي که براي اتحاديه لازم الاجرا باشد، نبوده اند و اين براي کشورهايي مثل بريتانيا که بر حفظ استقلال دفاعيشان خست مصر هستند، غير قابل قبول است. آن ها به ويژه مخالف يک مقر جدا از ناتو براي سازمان نظامي اتحاديه هستند. جف هوون، وزير دفاع بريتانيا در اين مورد مي گويد: جف هوون (وزير دفاع بريتانيا): فکر مي کنم اين اقدام پر هزينه، غير لازم، و در واقع تکرار قابليت هاي موجود است. اما از همه چيز مهمتر اين است که بريتانيا تصور نمي کند که اين امر در موثر بودن توانايي اروپا تاثير بگذارد. سخنگوي هاوير سولانا، مسئول سياست گذاري و امنيت اتحاديه اروپا هم اذعان دارد که دولت بريتانيا در مواردي چندان علاقه اي به گسترش يک مقر جداگانه نظامي براي اتحاديه اروپا ندارد. کريستينا گلک: دولت بريتانيا در چند مورد نسبت به ايجاد يک مقر مستقل نظامي براي اتحاديه اروپا از خود کندي نشان داده است. به همين دليل است که در جريان گفتگوهايي که قرار است ماه آينده در مورد يک قانون ساسي فراگير براي کل اتحاديه برگزار شود، بايد به نظري واحد دست يافت. در غير اين صورت نقش نظامي اتحاديه اروپا نظري ان چه تحت فرماندهي ناتو در افغانستان ايفا مي کند، مشابه آن چه که در مقدونيه بر عهده گرفته است، به عمليات مستقل اتحاديه بدون فرماندهي ناتو ، مثل آن چه چند ماه گذشته در آفريقا به اجرا گذاشت، مورد تهديد قرار خواهد گرفت. اما ما فکر مي کنيم اعضا سرانجام بر سر اين نکته موافقت خواهند کرد. ف.م.: اما از موافقت ها و مخالفت ها گذشته، نکته جالب اين که در همين هفته گزارش شد که ايالات متحده نيز در نظر دارد پس از گفتگو با متحدانش در اروپا و آسيا، نيروها و پايگاههايش در جهان را تجديد آرايش دهد. پرزيدنت بوش در بيانيه اي گفت که مقام هاي آمريکا در صدد آن هستند که توانايي هاي نظامي ايالات متحده را با توجه به افزايش تهديد تروريسم و فضاي جديد امنيتي، در مکان هاي مناسب مستقر کنند. در گفتگويي با دکتر محمدرضا جليلي، کارشناس امور بين المللي در ژنو، نظر او را درباره دلايل حرکات اخير قدرت هاي جهان در ارتباط با توانايي هاي نظاميشان جويا شدم. دکتر محمدرضا جليلي (کارشناس امور بين المللي، ژنو): به نظر من اين حرکات بستگي به دو مطلب دارد، يکي اين که بعد از پايان جنگ سرد ضوابط بين المللي به طور کلي هم از نظر ماهيت و هم از نشر شکل تغيير کرده است و بنابراين تشکيلات نظامي نمي توانند همان تشکيلاتي باشند که در دوران جنگ سرد به وجود آمده اند و بنابراين بايد تغيير بکنند. ضمنا دومين مطلب اين است که کشورهاي اروپايي در برابر بعضي بحران ها مثل بحران در منطقه بالکان، يک مقدار ناتوانياني از خود نشان داده اند در زمينه نظامي و بنابراين کوشش هايي در جهت ايجاد تشکيلات مناسبي که بشود اروپايي ها از ان استفاده بکنند براي مقابله با اين مشکلات در فرانسه، در آلمان، و حتي در انگليس دنبال مي شود و برنامه هايي در اين جهت هم تنظيم شده است. ف.م.: اما اين امر سازمان ناتو را که در زمان اقتدار اتحاد جماهير شوروي آن هم در اوج اقتدار خود بود، در چه موضعي قرار خواهد داد و آيا آنچنان که سخنگوي هاوير سولانا مي گويد، ايجاد بازوهاي جديد نظامي در جهان، تنها با همکاري با ناتو ميسر خواهد شد يا نقطه آغازي خواهد بود بر پايان اين سازمان؟ محمدرضا جليلي: «ناتو»ي امروز نمي تواند «ناتو»ي دوران جنگ سرد باشد و در عمل هم نيست. الان امروز مي بينيم که خود ناتو مسئوليت قواي بين المللي را در افغانستان دارد و افغانستان اصلا جزو حوزه اوليه ناتو نبوده است، بنابراين ناتو عملا تغيير کرده است و بنابراين بايد ديد که در سال هاي آينده اساسنامه اين تشکيلات و طرز کار اين تشکيلات و حتي بودجه اين تشکيلات تغيير خواهد کرد يا نه. به نظر من اين تغييرات را حتما مسئولان سياسي غربي دنبال خواهند کرد براي اين که بايد به طوري و به وسيله اي يک ابزاري ايجاد کرد که مناسب با موقعيت فعلي باشد و بتوانند اين کشورها در حوزه هاي مختلف و به طرق مختلف از ناتو استفاده بکنند. گسترش نقش نظامي اروپا كه مدتهاست مقدمات آن در حال چيده شدن است اين سئوال را مطرح مي كند كه آيا جهان ميرود شاهد بوجود آمدن يك ماشين نظامي ديگري جز پيمان آتلانتيك شمالي يا ناتو باشد؟ كريستينا گلك سخنگوي هاويه سولانا در اتحاديه اروپا در مصاحبه با راديو فردا مي گويد: اتحاديه اروپا سال 1999 تصميم گرفت يك سياست امنيتي جديد اتخاذ كند، يك قابليت نظامي كه به اتحاديه توانايي بدهد تحت شرايط اضطراري وارد عمل شود. اتحاديه مصمم است در سال هاي آينده نقش نظامي خود را در ساير نقاط جهان گسترش دهد. وي تاكيد ميكند كه نيروي نظامي اتحاديه اروپا نه تنها در چالش با ناتو نيست كه به همكاري با آن متعهد است. محمدرضا جليلي، کارشناس امور بين المللي در ژنو در مصاحبه با راديو فردا ميگويد: : «ناتو»ي امروز نمي تواند «ناتو»ي دوران جنگ سرد باشد و در عمل هم نيست. الان امروز مي بينيم که خود ناتو مسئوليت قواي بين المللي را در افغانستان دارد و افغانستان اصلا جزو حوزه اوليه ناتو نبوده است، بنابراين ناتو عملا تغيير کرده است و بنابراين بايد ديد که در سال هاي آينده اساسنامه اين تشکيلات و طرز کار اين تشکيلات و حتي بودجه اين تشکيلات تغيير خواهد کرد يا نه