خبرگزاری جمهوری اسلامی، ایرنا، به تازگی از در معرض تخریب بودن بخشی از جنگلهای استان چهارمحال و بختیاری، که یکی از پربارانترین مناطق ایران محسوب میشود، خبر داده است.
محمد درویش، پژوهشگر محیط زیست در ایران، در گفتوگو با رادیو فردا به موضوع تخریب این اراضی جنگلی پرداخته است.
رادیو فردا: آقای درویش اهمیت اراضی جنگلی در چیست؟
محمد درویش: جنگلها یک رویشگاه طبیعی هستند که چند کارکرد دارند. یکی از مهمترین کارکردهایشان این است که به عنوان مهمترین عامل تولید اکسیژن در کره زمین از جنگلها یاد میشود. در منطقه غرب کشور ما، علاوه بر چنین کارکردی، یکی از مهمترین مؤلفههایی است که به ذخیره آب در غرب کشور کمک میکند.
در حقیقت جنگلها کمک میکنند که سرعت حرکت آب از روی سطح زمین کاهش پیدا کند و آب مجال نفوذ در زمین پیدا کند. بیشتر این فیلتریشن یا نفوذ در خاک معمولاً در عرصه جنگلی است که اتفاق میافتد، بنابراین موجودیت آبخانههای ما مدیون رویشگاههای جنگلی است.
علاوه بر این جنگلها با استفاده از کربن سیکوستریشن یا ترکیب کربن کمک زیادی میکنند به تعدیل اثر ناخوشایند جهانگرمایی یا گلوبال وارمینگ. بیش از ۳۷ کارکرد غیرقابل تبادل برای جنگلها در حوزه محیط زیست برشمرده شده که هرکدامش ارزش خاص خودش را دارد. مثل آشیانسازی، جلوگیری از سیل، افزایش حاصلخیزی خاک، کمک به تنوع زیستی و مسائل بسیار زیاد دیگر.
با توجه به خبری که توسط خبرگزاری ایرنا منتشر شده، منطقه لردگان در استان چهارمحال و بختیاری، یکی از مناطقی است که با خطر تخریب روبهرو شده است. ممکن است توضیحی هم در مورد آن منطقه و اصولاً اهمیت آن منطقه بدهید؟
چهارمحال بختیاری یکی از استانهایی است که با اینکه مساحت آن حدود یک درصد خاک ایران است، ۱۰ درصد منابع آبی ایران را به خود اختصاص داده است و تأمین میکند. یکی از دلایل این ویژگی علاوه بر توزیع پراکنش ارتفاعی، وجود رویشگاههای جنگلی زاگرس و بلوطستان در چهارمحال بختیاری و از جمله در منطقه گندمان است.
چند منطقه حفاظت شده ما هم به همین دلیل در منطقه استان چهارمحال بختیاری قرار گرفته است. متأسفانه از دیرباز این مشکل ذغال وجود داشته و یکی از دلایلی که قدیم بیشتر بوده، عدم دسترسی روستائیان به سوخت مناسب بوده و به هر حال روستائیان برای تأمین نیازهای گرمایشی و سرمایشی خود نیاز داشتند به اینکه از چوب مناطق جنگلی استفاده کنند.
منتها الان با اینکه در بسیاری از این روستاها این مشکل حل شده است و الان، هم نفت، هم گازوئیل و هم کپسولهای گاز در اختیارشان قرار میگیرد، به دلیل قیمت بالای ذغال در بازار و اینکه ذغال بلوط خیلی ذغال مرغوبی است، برای کارهای تفننی، حتی در مناطق حفاظت شده این کورههای تولید ذغال وجود دارد، درختها را به صورت غیرقانونی در مناطقی که در دید نیست، میبرند و بعد از یکی دوماه که درختها خشک شد آنها را قطعه قطعه میکنند و توی کورهها میریزند و تبدیل به ذغال میشود، بار الاغ میکنند و با کیسه میآورند. هر کیسهای قیمت بسیار زیادی دارد.
آقای درویش، با توجه به اینکه خود شما هم اشاره کردید، بخش زیادی از محصولات به صورت قاچاق برده میشود، شامل چوب و ذغال و سایر فرآوردهها، چه کسی مسئول رسیدگی به این مسائل است و آیا تاکنون برای جلوگیری از این روند، اقدامهای پیشگیرانهای انجام گرفته است؟
آن قسمت از رویشگاههای جنگلی که به عنوان پارکهای ملی یا مناطق حفاظت شده معرفی میشود، متولی آن سازمان حفاظت محیط زیست کشور است. از جمله همان منطقه حفاظت شده سبزکوه که همان منطقه گندمان هم بخشی از آن قرار میگیرد. بخشی هم که در شمار مناطق حفاظت شده یا پارکهای ملی نیست، تحت نظر سازمان جنگلها و مراتع کشور اداره و تولیت میشود.
معمولاً هم در حوزه مدیریتی یک مقداری بین این دو سازمان تنش وجود دارد. ولی با توجه به اینکه ما کلاً به طور متوسط تعداد جنگلبانها یا محیطبانهایی که برای حفاظت از این عرصههای جنگلی داریم چیزی در حدود یک پانزدهم استاندارد جهانی این رقم است، متأسفانه از راههای مختلفی که وجود دارد میتوانند وارد عرصهها بشوند و کارهای خودشان را انجام دهند.
یک معضل دیگر این است که آن مجازاتی که باید برای این قانونشکنان اعمال شود، معمولاً اعمال نمیشود و قاضی که مسئول رسیدگی به این امور است، به بهانههای مختلف، این خطاها و این گناهها را واجد اهمیت نمیداند و با یک مجازات خیلی کم ارزشی این متخلفان را آزاد میکند.
همین مسئله باعث میشود که جنگلبانها و محیطبانها خیلی دلسرد شوند و مواردی پیش آمده که اصلاً دیگر مسئله را پیگیری نمیکنند.
محمد درویش، پژوهشگر محیط زیست در ایران، در گفتوگو با رادیو فردا به موضوع تخریب این اراضی جنگلی پرداخته است.
رادیو فردا: آقای درویش اهمیت اراضی جنگلی در چیست؟
محمد درویش: جنگلها یک رویشگاه طبیعی هستند که چند کارکرد دارند. یکی از مهمترین کارکردهایشان این است که به عنوان مهمترین عامل تولید اکسیژن در کره زمین از جنگلها یاد میشود. در منطقه غرب کشور ما، علاوه بر چنین کارکردی، یکی از مهمترین مؤلفههایی است که به ذخیره آب در غرب کشور کمک میکند.
در حقیقت جنگلها کمک میکنند که سرعت حرکت آب از روی سطح زمین کاهش پیدا کند و آب مجال نفوذ در زمین پیدا کند. بیشتر این فیلتریشن یا نفوذ در خاک معمولاً در عرصه جنگلی است که اتفاق میافتد، بنابراین موجودیت آبخانههای ما مدیون رویشگاههای جنگلی است.
علاوه بر این جنگلها با استفاده از کربن سیکوستریشن یا ترکیب کربن کمک زیادی میکنند به تعدیل اثر ناخوشایند جهانگرمایی یا گلوبال وارمینگ. بیش از ۳۷ کارکرد غیرقابل تبادل برای جنگلها در حوزه محیط زیست برشمرده شده که هرکدامش ارزش خاص خودش را دارد. مثل آشیانسازی، جلوگیری از سیل، افزایش حاصلخیزی خاک، کمک به تنوع زیستی و مسائل بسیار زیاد دیگر.
با توجه به خبری که توسط خبرگزاری ایرنا منتشر شده، منطقه لردگان در استان چهارمحال و بختیاری، یکی از مناطقی است که با خطر تخریب روبهرو شده است. ممکن است توضیحی هم در مورد آن منطقه و اصولاً اهمیت آن منطقه بدهید؟
چهارمحال بختیاری یکی از استانهایی است که با اینکه مساحت آن حدود یک درصد خاک ایران است، ۱۰ درصد منابع آبی ایران را به خود اختصاص داده است و تأمین میکند. یکی از دلایل این ویژگی علاوه بر توزیع پراکنش ارتفاعی، وجود رویشگاههای جنگلی زاگرس و بلوطستان در چهارمحال بختیاری و از جمله در منطقه گندمان است.
چند منطقه حفاظت شده ما هم به همین دلیل در منطقه استان چهارمحال بختیاری قرار گرفته است. متأسفانه از دیرباز این مشکل ذغال وجود داشته و یکی از دلایلی که قدیم بیشتر بوده، عدم دسترسی روستائیان به سوخت مناسب بوده و به هر حال روستائیان برای تأمین نیازهای گرمایشی و سرمایشی خود نیاز داشتند به اینکه از چوب مناطق جنگلی استفاده کنند.
منتها الان با اینکه در بسیاری از این روستاها این مشکل حل شده است و الان، هم نفت، هم گازوئیل و هم کپسولهای گاز در اختیارشان قرار میگیرد، به دلیل قیمت بالای ذغال در بازار و اینکه ذغال بلوط خیلی ذغال مرغوبی است، برای کارهای تفننی، حتی در مناطق حفاظت شده این کورههای تولید ذغال وجود دارد، درختها را به صورت غیرقانونی در مناطقی که در دید نیست، میبرند و بعد از یکی دوماه که درختها خشک شد آنها را قطعه قطعه میکنند و توی کورهها میریزند و تبدیل به ذغال میشود، بار الاغ میکنند و با کیسه میآورند. هر کیسهای قیمت بسیار زیادی دارد.
آقای درویش، با توجه به اینکه خود شما هم اشاره کردید، بخش زیادی از محصولات به صورت قاچاق برده میشود، شامل چوب و ذغال و سایر فرآوردهها، چه کسی مسئول رسیدگی به این مسائل است و آیا تاکنون برای جلوگیری از این روند، اقدامهای پیشگیرانهای انجام گرفته است؟
آن قسمت از رویشگاههای جنگلی که به عنوان پارکهای ملی یا مناطق حفاظت شده معرفی میشود، متولی آن سازمان حفاظت محیط زیست کشور است. از جمله همان منطقه حفاظت شده سبزکوه که همان منطقه گندمان هم بخشی از آن قرار میگیرد. بخشی هم که در شمار مناطق حفاظت شده یا پارکهای ملی نیست، تحت نظر سازمان جنگلها و مراتع کشور اداره و تولیت میشود.
معمولاً هم در حوزه مدیریتی یک مقداری بین این دو سازمان تنش وجود دارد. ولی با توجه به اینکه ما کلاً به طور متوسط تعداد جنگلبانها یا محیطبانهایی که برای حفاظت از این عرصههای جنگلی داریم چیزی در حدود یک پانزدهم استاندارد جهانی این رقم است، متأسفانه از راههای مختلفی که وجود دارد میتوانند وارد عرصهها بشوند و کارهای خودشان را انجام دهند.
یک معضل دیگر این است که آن مجازاتی که باید برای این قانونشکنان اعمال شود، معمولاً اعمال نمیشود و قاضی که مسئول رسیدگی به این امور است، به بهانههای مختلف، این خطاها و این گناهها را واجد اهمیت نمیداند و با یک مجازات خیلی کم ارزشی این متخلفان را آزاد میکند.
همین مسئله باعث میشود که جنگلبانها و محیطبانها خیلی دلسرد شوند و مواردی پیش آمده که اصلاً دیگر مسئله را پیگیری نمیکنند.