در پی انتشار خبر درگذشت بهرام بیضایی، نمایشنامهنویس و سینماگر برجستهٔ ایرانی، که روز جمعه پنجم دیماه ۱۴۰۴ در ۸۷سالگی در ایالات متحدهٔ آمریکا درگذشت، موجی گسترده از واکنشها در میان هنرمندان، چهرههای فرهنگی، فعالان مدنی و نهادهای رسمی شکل گرفت.
بیضایی که از حدود ۱۵ سال پیش در آمریکا زندگی میکرد، یکی از اثرگذارترین چهرههای فرهنگ و هنر معاصر ایران بهشمار میرفت.
بهرام بیضایی متولد ۱۳۱۷ در خانوادهای اهل شعر، ادب و تعزیه بود و با الهام از سنتهای نمایشی ایران، بهویژه تعزیه و روایتهای عامیانه، مسیر ویژهای در تئاتر و سینما پیمود.
واکنشهای هنرمندان و چهرههای فرهنگی
اصغر فرهادی، کارگردان سینما، بیضایی را «آموزگار بزرگ» خود خواند و نوشت: «ایرانیتر از بهرام بیضایی در این روزگار نشناختهام»، و مرگ او در دوری از ایران را «تلختر» توصیف کرد.
جعفر پناهی نیز با اشاره به پایداری بیضایی نوشت او زبان و باورش را واگذار نکرد و در آثارش تاریخ و اسطورهٔ ایران را زنده نگاه داشت.
پرویز صیاد، چهره شاخص هنرهای نمایشی ایران، روز یکشنبه به رادیو فردا گفت که از درگذشت بهرام بیضایی بسیار غمگین است و از اینکه در ایران برای درگذشت او عزای عمومی اعلام نشده انتقاد کرد.
او در پیامی به رادیو فردا نوشت: «اگر کشورمان را آدمها اداره میکردند، امروز برای درگذشت اسطوره فرهنگ ایرانزمین، بهرام بیضایی، عزای عمومی اعلام میشد.»
پرویز صیاد افزود که «گرچه مرگ حریفش نیست، بهرام بدون جایگزین خواهد بود، و برای اهل خرد همیشه ماندگار.»
در همین حال، هنرمندانی چون نیکی کریمی، شهاب حسینی، طناز طباطبایی، سحر دولتشاهی، پژمان بازغی، میلاد کیمرام، مصطفی کیایی، علی زندوکیلی و محمد معتمدی با پیامهایی در شبکههای اجتماعی درگذشت او را تسلیت گفتند.
محمدرضا شفیعیکدکنی، شاعر و استاد ادبیات، نیز با انتشار شعری یاد و جایگاه انسانی و هنری بیضایی را گرامی داشت.
حسن فتحی، کارگردان، نوشت ایران یکی از «ایرانیترین هنرمندان فرهیخته» خود را از دست داده است و مرضیه برومند، تهیهکننده و کارگردان، مرگ او را «گشایش وسعتی دیگر برای زندگی هنریاش» دانست.
بازتاب در فضای عمومی و رسانهها
در شبکههای اجتماعی، کاربران بسیاری با اشاره به آثار بیضایی نوشتند برخی چهرهها «قرار نیست بمیرند» و او را از جاودانگان هنر ایران دانستند.
رسانههای داخلی نیز با انتشار تصاویر و پیامهای تسلیت هنرمندانی چون پیمان معادی، امین حیایی، حامد بهداد و مهدی سلطانی، گسترهٔ واکنشها را از سینما تا تئاتر و موسیقی بازتاب دادند.
پیامهای رسمی و واکنشهای مدنی
رضا پهلوی در پیامی درگذشت بیضایی را «فقدانی بزرگ برای فرهنگ و هنر ایران» خواند.
پوری بنایی، بازیگر باسابقه، نوشت: «او را از وطنش دور کردند، نه با تبعید بلکه با بیمهری؛ و این دردناکترین نوع رفتن است.»
از سوی دیگر، حامد اسماعیلیون، نویسنده و فعال مدنی، با اشاره به سانسور و فشارها بر بیضایی، از «خشم عمیق نسبت به دشمنان فرهنگ و آزادی» نوشت.
مصطفی تاجزاده نیز در پیامی از زندان اوین تأکید کرد که بیضایی «آنگونه که شایسته بود در وطن خود قدر ندید، اما مردم قدر او را میدانند.»
واکنشهای دانشگاهی و بینالمللی
گروه مطالعات ایرانشناسی دانشگاه استنفورد در پیامی یادآور شد که بیضایی درست در روز تولدش و در روزی که به احترام او و اکبر رادی «روز نمایشنامهنویس» نام گرفته، درگذشته است.
عباس میلانی، مدیر این گروه، بیضایی را «فخر ادب پارسی» خواند و از فروتنی و پایداری او نوشت.
همچنین در واکنشی نمادین، صفحهٔ منسوب به عباس کیارستمی پیامهایی از پیتر بروک و ژانکلود کریر، دو چهرهٔ شناختهشدهٔ تئاتر و سینمای جهان، را بازنشر کرد؛ پیامهایی که در آنها بیضایی پیشرو تئاتر ایران و چهرهای اسطورهای برای آیندهٔ فرهنگ ایران توصیف شده بود.
