در ميان مبارزان ليبيايی، حسام نجير يکی از افرادی است که بيش از آنکه نگران تهديد نيروهای وفادار به معمر قذافی باشد، نگران آن است که شورشيان، پس از در دست گرفتن کنترل شهر طرابلس، عليه يکديگر اسلحه به دست گيرند.
نجير می گويد: «نخستين چيزی که افراد تيپ من انجام خواهند داد اين است که در سراسر شهر ايست های بازرسی ايجاد و تمامی شهروندان، از جمله شورشيان، را خلع سلاح کنند. در غير اين صورت شاهد راه افتادن حمام خون خواهيم بود.»
اين مبارز ليبيايی تأکيد می کند: «همه گروه های شورشی خواهان کنترل طرابلس خواهند بود. [از اين رو] می بايست بلافاصله نظم برقرار شود.»
به گزارش خبرگزاری رويترز، در حالی که پايان بازی در ليبی نزديک به نظر می رسد، گفته های حسام نجير اين پرسش اساسی را مطرح می کند که آيا چهره ای وجود دارد که بتواند پس از فروکش کردن شعله درگيری ها و در دست گرفتن امور کشور توسط مبارزان، رهبری ليبی را بر عهده گيرد و کشور را زير چتر اتحاد نگاه دارد.
در حال حاضر پاسخ اين پرسش منفی است.
کامران بخاری، مدير بخش خاورميانه استراتفور کامنتری، می گويد: «هيچ رهبر شورشی نيست که کليه گروه های حاضر بر سر او اجماع داشته باشند و مورد احترام همه باشد. مشکل ما بر سر همين مسئله است.»
معمر قذافی شرکت توليد نفت ليبی را مانند يک رهبر فرقه ای هدايت می کرد. همين امر، و فقدان موسسات دولتی ناظر، انتقال قدرت و روند گذار را برای شورشيان بسيار آسان می کند که روحيه بالا، اما چارچوب رهبری سازمان يافته ای ندارند و گرفتار انشعاب ها و گروهبندی های قومی و قبيله ای نيز هستند. در واقع، در شرايط فعلی، رويکرد نا مناسب قذافی در مديريت شرکت نفت به نفع مخالفان تمام شده است.
در عين حال، در ميان فرماندهان موجود، برجسته ترين رهبر شورشی مصطفی عبدالجليل است، که رياست شورای انتقالی قدرت را بر عهده دارد. شورای انتقالی قدرت ليبی متشکل از مخالفان قذافی مستقر در شهر بنغازی ، واقع در شرق آن کشور، است.
اعضای شورای انتقالی ليبی طيف وسيعی از افراد مختلف با گرايش های گوناگون را در بر می گيرد: از وزاری پيشين دولت تا اعضای گروه های مخالف با سابقه دارای ايدئولوژی های مختلف، از اسلامگراها تا سکولارها و از سوسياليست ها تا بازرگانان.
عبدالجليل، وزير پيشين دادگستری، که با لحنی آرام سخن می گويد، در يکی از اسناد ديپلماتيک دولت آمريکا که توسط ويکی ليکس منتشر شد به عنوان «يک تکنوکرات معقول» توصيف شده بود.
اين رهبر متعادل ليبيايی معتقد به وفاق ملی که در سال های آخر دهه ششم زندگی اش است، به دليل نقشی که در اصلاحات قانون جنايی ليبی ايفا کرد، مورد تقدير سازمان ديده بان حقوق بشر قرار گرفته است. عبدالجليل در ماه فوريه سال جاری ميلادی، و پس از اوج گرفتن سرکوب مردم توسط دولت و در مخالفت با اعمال خشونت عليه معترضان، از مقام وزارت دادگستری استعفا داد.
مشکلی که بر سر اجماع روی عبدالجليل وجود دارد، بدگمانی برخی شورشيان نسبت به اعضای پيشين حلقه اطراف معمر قذافی است. اين بخش از نيروهای شورشی به دنبال چهره هايی جديد، بدون هيچ گونه سابقه ارتباطی با رژيم قذافی هستند.
درس های عراق
چالش موجود ميان نيروهای مخالف معمر قذافی و نيروهای طرفدار او، که به تازگی به صف شورشيان پيوستند، ممکن است تلاش ها برای انتخاب يک رهبر مناسب جنبش را با دشواری مواجه کند.
شرايطی مشابه آنچه در ليبی در شرف وقوع است در عراق سال ۲۰۰۳، و در پی حمله آمريکا به آن کشور، در ميان مخالفان رژيم صدام حسين پيش آمد.
در آن زمان، تصفيه بی رويه منسوبان حزب بعث و افسران ارتش يک خلأ قدرت جدی در عراق ايجاد کرد که تا سالها گروه های مختلفی از طرفداران سکولار صدام تا شاخه های القاعده در آن کشور را عليه حکومت وارد فاز مبارزه قهر آميز کرد.
عاشور شميس، فعال معترض ساکن بريتانيا، می گويد: «نمی توانيد حکم صادر کنيد که هر کسی که با قذافی کار کرده نمی تواند با ما همکاری کند. اين امر به هيچ وجه انجام شدنی نيست.»
چنين رويکردی تلاش برای بازگرداندن افراد توانمند برای انجام مسئوليت بسيار مهم راه اندازی دوباره صنعت نفت را دشوار می کند.
احتمال دارد کسانی که به دنبال کنار گذاشتن کينه جويی ها به نفع بازسازی بخش انرژی کشور هستند به سراغ شکری غانم، مقام ارشد پيشين آن بخش، بروند.
شکری غانم که تحصيلکرده غرب است، نخست وزير پيشين ليبی و از جمله گريختگان از حلقه اطرافيان قذافی است. غانم دارای کوله باری از دهه ها تجربه در بخش انرژی کشور است و افتخار آزادسازی اقتصاد ليبی و شتاب بخشيدن به روند سرمايه گذاری بين المللی در بخش نفت کشور را با خود دارد.
بازگرداندن کسانی مانند غانم تا حد زيادی منوط به اين امر است که آيا شورشيان ليبيايی مايل هستند که تفاوت ها را به کنار نهاده و برروی يک چشم اندازمشترک برای آينده کشورشان هم پيمان شوند.
فرقه گرايی
زير نقاب موفقيت های اخير، شورشيان ليبی دچار انشعابات و فرقه گرايی هستند. روستاهای بربرنشين و عرب نشين به يکديگر به چشم دشمن نگاه می کنند و شورشيان برای ناميدن خود به جای «شورشيان ليبی» از عناوينی مانند «مبارزان روستای فلان» استفاده می کنند.
حسام نجير، مدام اين نکته را گوشزد می کند که تيپ او بهترين گروه برای در دست گرفتن کنترل طرابلس است «چون همه نفرات طرابلسی هستند.»
فتح طرابلس، و از بين رفتن هدف مشترک نبرد عليه قذافی، می تواند به قوت گرفتن انشعابات در ميان گروه های شورشی کمک کند.
نشانه ای از آنچه ممکن است در انتظار ليبی باشد را می توان در ماجرای قتل عبدالفتاح يونس، يک فرمانده نظامی شورشيان و از مقام های امنيتی پيشين حکومت قذافی، در ۲۸ ژوئيه يافت.
اين قتل ترديدهايی را درباره ميزان قدرت و يکپارچگی شورای انتقال قدرت ليبی و توانايی اين شورا در پيشگيری از خونريزی برانگيخته است.
در همين حال، تحولات نگران کننده ديگری نيز در حال شکل گيری است. برای مثال، شمار زيادی از شورشيان در کوهستانهای غرب ليبی با بلند کردن ريش های خود به سبک اسلامگرايان اين پيغام را به غرب می رسانند که احتمال آن وجود دارد که ترکيب حاکميت جديد در ليبی روابط چندان نزديکی با غرب برقرار نکند.
اين احتمال نيز وجود دارد که شورشيان کوهستان های غربی کشور، به دليل نقش پر رنگی که در مبارزه عليه رژيم قذافی بر عهده داشتند، سهم بيشتری از حکومت آينده ليبی را مطالبه کنند.
گروه ياد شده شورشيان از هم اکنون متهم کردن ديگر گروههای مبارز را آغاز کرده و شورشيان بنغازی را متهم می کند که «غير خودی» هستند و اغلب اسلحه و ديگر منابع را با تأخير به دست آنها می رساندند.
با شرايط موجود، اعضای رهبری شورشيان بايد، در عين تلاش برای هدايت امور کشور، شيوه ای برای رفع تنش ها بين خود نيز بيابند.
کامران بخاری خاطرنشان می کند: «کشور داری برای شورشيان بسيار دشوارتر از همه فعاليت هايی خواهد بود که تا کنون انجام داده اند. يافتن اشخاصی که مورد تأييد همگان باشند چالش بزرگ پيش روی آنهاست.»
نجير می گويد: «نخستين چيزی که افراد تيپ من انجام خواهند داد اين است که در سراسر شهر ايست های بازرسی ايجاد و تمامی شهروندان، از جمله شورشيان، را خلع سلاح کنند. در غير اين صورت شاهد راه افتادن حمام خون خواهيم بود.»
اين مبارز ليبيايی تأکيد می کند: «همه گروه های شورشی خواهان کنترل طرابلس خواهند بود. [از اين رو] می بايست بلافاصله نظم برقرار شود.»
به گزارش خبرگزاری رويترز، در حالی که پايان بازی در ليبی نزديک به نظر می رسد، گفته های حسام نجير اين پرسش اساسی را مطرح می کند که آيا چهره ای وجود دارد که بتواند پس از فروکش کردن شعله درگيری ها و در دست گرفتن امور کشور توسط مبارزان، رهبری ليبی را بر عهده گيرد و کشور را زير چتر اتحاد نگاه دارد.
در حال حاضر پاسخ اين پرسش منفی است.
کامران بخاری، مدير بخش خاورميانه استراتفور کامنتری، می گويد: «هيچ رهبر شورشی نيست که کليه گروه های حاضر بر سر او اجماع داشته باشند و مورد احترام همه باشد. مشکل ما بر سر همين مسئله است.»
معمر قذافی شرکت توليد نفت ليبی را مانند يک رهبر فرقه ای هدايت می کرد. همين امر، و فقدان موسسات دولتی ناظر، انتقال قدرت و روند گذار را برای شورشيان بسيار آسان می کند که روحيه بالا، اما چارچوب رهبری سازمان يافته ای ندارند و گرفتار انشعاب ها و گروهبندی های قومی و قبيله ای نيز هستند. در واقع، در شرايط فعلی، رويکرد نا مناسب قذافی در مديريت شرکت نفت به نفع مخالفان تمام شده است.
در عين حال، در ميان فرماندهان موجود، برجسته ترين رهبر شورشی مصطفی عبدالجليل است، که رياست شورای انتقالی قدرت را بر عهده دارد. شورای انتقالی قدرت ليبی متشکل از مخالفان قذافی مستقر در شهر بنغازی ، واقع در شرق آن کشور، است.
اعضای شورای انتقالی ليبی طيف وسيعی از افراد مختلف با گرايش های گوناگون را در بر می گيرد: از وزاری پيشين دولت تا اعضای گروه های مخالف با سابقه دارای ايدئولوژی های مختلف، از اسلامگراها تا سکولارها و از سوسياليست ها تا بازرگانان.
عبدالجليل، وزير پيشين دادگستری، که با لحنی آرام سخن می گويد، در يکی از اسناد ديپلماتيک دولت آمريکا که توسط ويکی ليکس منتشر شد به عنوان «يک تکنوکرات معقول» توصيف شده بود.
اين رهبر متعادل ليبيايی معتقد به وفاق ملی که در سال های آخر دهه ششم زندگی اش است، به دليل نقشی که در اصلاحات قانون جنايی ليبی ايفا کرد، مورد تقدير سازمان ديده بان حقوق بشر قرار گرفته است. عبدالجليل در ماه فوريه سال جاری ميلادی، و پس از اوج گرفتن سرکوب مردم توسط دولت و در مخالفت با اعمال خشونت عليه معترضان، از مقام وزارت دادگستری استعفا داد.
فتح طرابلس، و از بين رفتن هدف مشترک نبرد عليه قذافی، می تواند به قوت گرفتن انشعابات در ميان گروه های شورشی کمک کند.
درس های عراق
چالش موجود ميان نيروهای مخالف معمر قذافی و نيروهای طرفدار او، که به تازگی به صف شورشيان پيوستند، ممکن است تلاش ها برای انتخاب يک رهبر مناسب جنبش را با دشواری مواجه کند.
شرايطی مشابه آنچه در ليبی در شرف وقوع است در عراق سال ۲۰۰۳، و در پی حمله آمريکا به آن کشور، در ميان مخالفان رژيم صدام حسين پيش آمد.
در آن زمان، تصفيه بی رويه منسوبان حزب بعث و افسران ارتش يک خلأ قدرت جدی در عراق ايجاد کرد که تا سالها گروه های مختلفی از طرفداران سکولار صدام تا شاخه های القاعده در آن کشور را عليه حکومت وارد فاز مبارزه قهر آميز کرد.
عاشور شميس، فعال معترض ساکن بريتانيا، می گويد: «نمی توانيد حکم صادر کنيد که هر کسی که با قذافی کار کرده نمی تواند با ما همکاری کند. اين امر به هيچ وجه انجام شدنی نيست.»
چنين رويکردی تلاش برای بازگرداندن افراد توانمند برای انجام مسئوليت بسيار مهم راه اندازی دوباره صنعت نفت را دشوار می کند.
احتمال دارد کسانی که به دنبال کنار گذاشتن کينه جويی ها به نفع بازسازی بخش انرژی کشور هستند به سراغ شکری غانم، مقام ارشد پيشين آن بخش، بروند.
شکری غانم که تحصيلکرده غرب است، نخست وزير پيشين ليبی و از جمله گريختگان از حلقه اطرافيان قذافی است. غانم دارای کوله باری از دهه ها تجربه در بخش انرژی کشور است و افتخار آزادسازی اقتصاد ليبی و شتاب بخشيدن به روند سرمايه گذاری بين المللی در بخش نفت کشور را با خود دارد.
بازگرداندن کسانی مانند غانم تا حد زيادی منوط به اين امر است که آيا شورشيان ليبيايی مايل هستند که تفاوت ها را به کنار نهاده و برروی يک چشم اندازمشترک برای آينده کشورشان هم پيمان شوند.
فرقه گرايی
زير نقاب موفقيت های اخير، شورشيان ليبی دچار انشعابات و فرقه گرايی هستند. روستاهای بربرنشين و عرب نشين به يکديگر به چشم دشمن نگاه می کنند و شورشيان برای ناميدن خود به جای «شورشيان ليبی» از عناوينی مانند «مبارزان روستای فلان» استفاده می کنند.
حسام نجير، مدام اين نکته را گوشزد می کند که تيپ او بهترين گروه برای در دست گرفتن کنترل طرابلس است «چون همه نفرات طرابلسی هستند.»
فتح طرابلس، و از بين رفتن هدف مشترک نبرد عليه قذافی، می تواند به قوت گرفتن انشعابات در ميان گروه های شورشی کمک کند.
نشانه ای از آنچه ممکن است در انتظار ليبی باشد را می توان در ماجرای قتل عبدالفتاح يونس، يک فرمانده نظامی شورشيان و از مقام های امنيتی پيشين حکومت قذافی، در ۲۸ ژوئيه يافت.
اين قتل ترديدهايی را درباره ميزان قدرت و يکپارچگی شورای انتقال قدرت ليبی و توانايی اين شورا در پيشگيری از خونريزی برانگيخته است.
در همين حال، تحولات نگران کننده ديگری نيز در حال شکل گيری است. برای مثال، شمار زيادی از شورشيان در کوهستانهای غرب ليبی با بلند کردن ريش های خود به سبک اسلامگرايان اين پيغام را به غرب می رسانند که احتمال آن وجود دارد که ترکيب حاکميت جديد در ليبی روابط چندان نزديکی با غرب برقرار نکند.
اين احتمال نيز وجود دارد که شورشيان کوهستان های غربی کشور، به دليل نقش پر رنگی که در مبارزه عليه رژيم قذافی بر عهده داشتند، سهم بيشتری از حکومت آينده ليبی را مطالبه کنند.
گروه ياد شده شورشيان از هم اکنون متهم کردن ديگر گروههای مبارز را آغاز کرده و شورشيان بنغازی را متهم می کند که «غير خودی» هستند و اغلب اسلحه و ديگر منابع را با تأخير به دست آنها می رساندند.
با شرايط موجود، اعضای رهبری شورشيان بايد، در عين تلاش برای هدايت امور کشور، شيوه ای برای رفع تنش ها بين خود نيز بيابند.
کامران بخاری خاطرنشان می کند: «کشور داری برای شورشيان بسيار دشوارتر از همه فعاليت هايی خواهد بود که تا کنون انجام داده اند. يافتن اشخاصی که مورد تأييد همگان باشند چالش بزرگ پيش روی آنهاست.»
