درآمدزایی چراغ‌خاموشِ صداوسیما از طریق یوتیوب موضوع گزارش مفصلی است که روزنامه «شهروند» در شماره روز چهارشنبه، پنجم تیرماه، آن را منتشر کرده است.
بر اساس این گزارش، گویا مدتی است که اهالی جام‌جم به این راه پول درآوردن جدید چشمک می‌زنند و عزم‌شان را جزم کرده‌اند تا پنج-شش سریال و برنامه جذاب‌شان را در این شبکه عمومی ارائه کنند و با بهره‌بردن از اقبال مخاطبان جهانی یا آن‌هایی که از سد فیلتر گذشته‌اند، راه درآمدزایی جدیدشان را محک بزنند.
یوتیوب سال‌هاست که در ایران فیلتر است و ایرانیان داخل کشور، دست‌کم به‌راحتی، به آن دسترسی ندارند. از طرف دیگر از شمار برنامه‌های پربیننده تلویزیون نیز در سال‌های اخیر کاسته شده است. با این حال، به‌گفته نویسنده گزارش شهروند، این محدودیت‌ها و کمبودها دلیل نمی‌شود که آدم عاقل بر درآمدزایی از راه جدید چشم ببندد، به‌خصوص وقتی پای دلار در میان باشد.
ماجرا چیست؟
بنا به گزارش روزنامه شهروند، نمونه این رویکرد جدید صداوسیما کانال شبکه آی‌فیلم در یوتیوب است که بیش از ۲۵ هزار دنبال‌کننده دارد و ویدئوهایی که آپلود کرده، در مجموع تا کنون ۱۵میلیون بار دیده شده است. جالب آن‌که مجموعه کاملی از سریال‌های قدیمی روی این کانال با کیفیت‌های متفاوت و حتی با کیفیت بالا معروف به اچ‌دی در دسترس است؛ ازجمله سریال‌های همسران، پهلوانان نمی‌میرند، پژمان، آژانس دوستی، پایتخت، مزد ترس، روزگار قریب، هزاردستان و... یعنی یک گنجینه کامل و گرانقیمت که به صورت رایگان روی یوتیوب است و همه می‌توانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند.
از طرف دیگر، برنامه استعدادیابی و ثبت رکورد «عصر جدید» هم با این‌که چند ماهی است از تلویزیون پخش می‌شود، کانالی قدیمی در یوتیوب دارد که شاید به این برنامه پرطرفدار منتسب شده و با هدف درآمدزایی نام آن عوض شده است. در این کانال یوتیوبی از تمامی مراحل مسابقه ویدیوهای متعددی بارگذاری شده و شمار قابل‌توجهی کامنت و نظرسنجی دارد که بیش از سه میلیون بار دیده شده و بیش از ۱۰هزار نفر برنامه احسان علیخانی را از این راه دنبال می‌کنند.
این شکل از عرضه محصولات تلویزیونی ایران فقط به شبکه‌ها و برنامه‌های پرمخاطب محدود نیست. در یوتیوب کانال‌هایی همچون «رسانه نوین» هم حضور دارند که سریال‌های ایرانی را با حذف تیتراژ منتشر می‌کنند و دورخیز کرده‌اند برای کسب درآمد. این کانال یوتیوبی سریال پرسروصدای «گاندو» را به‌طور مرتب و با کیفیت فول اچ‌دی منتشر می‌کند. سریال‌های دنگ‌وفنگ روزگار، دل‌دار و زوج یا فرد (همگی باکیفیت بسیار بالا) از دیگر محتواهای این کانال قدیمی در یوتیوب است.
درآمدزایی چه‌طور ممکن است؟
بنا به اطلاعاتی که در گزارش روزنامه «شهروند» با قید احتمال آمده، قانون یوتیوب این است که کانال باید بیش از یکهزار عضو داشته باشد (که آی‌فیلم و عصر جدید مدت‌هاست از این رقم عبور کرده‌اند)، این دنبال‌کنندگان باید بیش از چهار هزار دقیقه از ویدئوها را دیده باشند (که باز مخاطبان این دو کانال از این عدد و رقم‌ها هم گذشته‌اند). حالا اگر دارنده کانال اجازه دهد که یوتیوب تبلیغات کلیکی خودش را در ابتدا یا زیرنویس هر ویدئو نمایش دهد، مبلغی را به حساب رسمی و تأییدشده دارنده کانال واریز می‌کند.
البته به‌طور دقیق نمی‌توان محاسبه کرد که به ازای هر بار بازدید، این مبلغ چه‌قدر می‌شود، اما به‌طور کلی یوتیوب میزان بازدید ماهانه کانال، تعداد کلیک هر تگِ تبلیغاتی و مقدار درآمد حاصل از نمایش تبلیغات را مبنای محاسبه قرار می‌دهد و با فرمول خاصی این مبلغ را مشخص می‌کند و به تولیدکننده محتوا اختصاص می‌دهد. در این میان، دارنده کانال هم می‌تواند تبلیغاتی را در ویدئوهای خود در قالب زیرنویس یا کپشن جا بدهد و از راه دوم هم درآمد کسب کند.
در گزارش روزنامه شهروند شاهد مثال این محاسبه را یک قسمت از برنامه عصر جدید در یوتیوب گرفته است که پرکامنت‌ترین کانال این‌روزهاست. با یک حساب سرانگشتی، عصر جدید در بارگذاری قسمت بیست‌وهشتمش حدود ۲۵ تگ تبلیغاتی دارد. می‌گویند برای هر یکهزار بازدید (برای هر تگ) یوتیوب بین یک تا ۵ دلار پرداخت می‌کند. یعنی مبلغی که از این قسمت عصر جدید با نزدیک ۱۷۴هزار بازدید به دست می‌آید، از چهار هزار دلار (در بدترین حالت و در صورتی که مخاطب همان اول بقیه برنامه را ندیده باشد) است تا ۲۲ هزار دلار (در صورتی که همه دو ساعت برنامه را با ۲۵تگ تبلیغاتی‌اش دیده باشد).
با این حساب، اگر با دلار روز محاسبه کنیم، بین ۵۲ میلیون تومان تا ۲۹۰ میلیون تومان برای هر قسمت نصیب این کانال منتسب به عصر جدید می‌شود. و این محاسبه فقط و فقط مختص یک قسمتِ دوساعته است نه بخش‌های کوتاه‌شده و منتخبی که هر روز در این کانال قرار می‌گیرد و با توجه به کوتاهی زمان آن، مخاطبان بیشتری دارد.
تحریم چه می‌شود؟
یوتیوب مدتی است که برای تولید محتوای منحصربه‌فرد و رعایت کپی‌رایت سختگیری می‌کند و کانال دیگری نمی‌تواند از این محتوای ایرانی به این راحتی کسب درآمد کند. اما این وسط می‌ماند تحریم‌های آمریکا که شرکتی چون گوگل به‌شدت آن را رعایت می‌کند و به قوانین ایالات متحده احترام می‌گذارد.
به تعبیرِ آمده در این گزارش، برای این یکی هم می‌شود از راه‌های دیگری بهره برد. کافی است در بخش اداره‌کنندگان کانال، مدیری ایمیل خود را وارد کند که حساب و مشخصاتی در خارج از ایران داشته باشد و پول به حساب آدرس ایمیل او واریز شود.
به همین سادگی می‌توان تحریم‌ها را هم دور زد. حتی اگر گوگل بخواهد راستی‌آزمایی کند، لوکیشن این کانال‌های صداوسیمایی در خارج از ایران قرار دارد. برای مثال، عصر جدید کشور اتریش را مبدأ کانال قرار داده و آی‌فیلم هم که نسخه افغانستانی این شبکه را روی خروجی قرار داده، همین کشور را هم به‌عنوان مبدأ کانال ثبت کرده است. در صورتی‌که همه می‌دانند این کانال (چه نسخه انگلیسی، چه عربی و چه افغانستانی) از سعادت‌آباد تهران روی ماهواره می‌رود.
کسب درآمد دلاری، یافتن مخاطبان جدید، عرض اندام جهانی یا هرچه که هدف راه‌اندازی کانال‌های ایرانی در یوتیوب باشد، اتفاق جدیدی است که نمی‌توان از آن به‌سادگی گذشت.
گزارش روزنامه «شهروند» درباره درآمدزایی چراغ خاموش صداوسیما با این جمله پایان گرفته است: کاش این امکان دسترسی [به یوتیوب] تنها به عده‌ای خاص محدود نمی‌شد و مردم عادی هم می‌توانستند از این شبکه جهانی بهره‌مند شوند؛ بالأخره رسانۀ ملی برای همین مردم است دیگر!
