در حالی که بنیامین نتانیاهو با به رسمیت شناختن سومالیلند، صفحهای تازه در معادلات منطقهای گشوده، دونالد ترامپ میگوید واشینگتن فعلاً قصد ندارد در این مسیر گام بردارد.
تصمیم اسرائیل، که با مخالفت دولت سومالی و واکنش تند کشورهای منطقه همراه شده، سومالیلند را از یک مناقشه محلی به نقطهای حساس در پیوند بحران غزه، رقابتهای امنیتی دریای سرخ و نگرانیهای ژئوپلتیک ترکیه و مصر تبدیل کرده است.
سومالیلند، نامی است که قبایل پنج استان شمال غرب سومالی، از سال ۱۹۹۱ میلادی به این استانها داده و اعلام استقلال کرده بودند. سومالیلند عضو سازمان ملل متحد نیست و در سطح جهانی، به عنوان منطقهای خودمختار شناخته میشود. هماکنون اسرائیل تنها کشور عضو سازمان ملل است که سومالیلند را به عنوان یک کشور، به رسمیت شناخته است.
جمعه ۵ دی، بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل، در گفتوگویی تصویری با عبدالرحمن محمد عبدالله، رئیسجمهور سومالیلند، گفت: «خوشحالم که با شما صحبت میکنم. قبل از هرچیز میخواهم بدانید که در حال امضای به رسمیت شناختن سومالیلند و حق تعیین سرنوشت آن از سوی اسرائیل هستم. دوستی بسیار مهم و تاریخی است.»
ساعاتی پس از آن، شماری از کشورهای منطقه از جمله عربستان سعودی، مصر و ترکیه، اقدام اسرائیل را محکوم کرده و گفتند هر تصمیمی که «حاکمیت و تمامیت ارضی سومالی را تهدید کند، نمیپذیرند.»
دفتر نخستوزیر سومالی نیز در بیانیه شدیداللحنی، تصمیم اسرائیل در به رسمیت شناختن سومالیلند را محکوم کرد و آن را تدیدی برای حاکمیت و تمامیت ارضی خود دانست.
دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا میگوید که در حال حاضر قصد ندارد همچون اسرائیل، سومالیلند را به عنوان یک کشور به رسمیت بشناسد. آقای ترامپ در مصاحبه با روزنامه واشینگتنپست گفت که در این خصوص نگاهش با بنیامین نتانیاهو نخستوزیر اسرائیل متفاوت است.
حبیب حسینی فرد، تحلیلگر مسائل بینالمللی، به رادیو فردا میگوید: «اسرائیلیها از جمله در زمینه گسترش امکانات ژئوپلتیک خود، به سوی به رسمیت شناختن سومالیلند روی آوردند. مساحت سومالیلند کم نیست، حدود ۶۰ درصد کل سومالی و تقریباً ۱۸۰ هزار کیلومتر مربع است. خود سومالی چیزی در حدود ۳۳۰۰ کیلومتر ساحل دارد، یعنی بزرگترین ساحل در میان کشورهای آفریقایی که بخش بزرگی از آن متعلق به سومالیلند است.»
«مذاکرات محرمانه» و ارتباط موضوع با غزه
در چند ماه اخیر برخی گزارشها منتشر شده است مبنی بر اینکه دولت اسرائیل، امکان اسکان فلسطینیهای نوار غزه در مناطقی از شاخ آفریقا از جمله سومالیلند و پانتلند (منطقهای در سومالی) را بررسی میکند.
این گزارشها که از جمله در روزنامه بریتانیایی فایننشالتایمز منتشر شد، این احتمال را مطرح کرده است که اسرائیل، به سومالیلند پیشنهاد بهرسمیت شناخته شدن و کمک مالی، در مقابل پذیرش اسکان بخشی از فلسطینیهای نوار غزه را بدهد.
در واکنش به این امر، وزارت خارجه سومالی در بیانیه اعتراضی خود به تصمیم اسرائیل، بر «حق فلسطینیها در تعیین سرنوشت» و مخالف با «کوچاندن اجباری آنها» تأکید کرده است.
در این بیانیه آمده است: «سومالی به هیچ وجه تبدیل کردن فلسطینیها به ملتی بدون کشور را نمیپذیرند.»
حبیب حسینی فرد، در این باره میگوید: «بهرسمیت شناختن سومالیلند از سوی اسرائیل، پس از یک رشته مذاکرات محرمانه صورت گرفت. این مذاکرات عمدتاً از جایی فشرده و متمرکز شد که حدوداً فروردینماه گذشته، بحث انتقال فلسطینیهای غزه به مکانی دیگر مطرح شد. بحث این بود که ایالات متحده و اسرائیل با برخی کشورهای شرق آفریقا برای اسکان فلسطینیهای غزه در حال مذاکره بودند.» حضور امنیتی اسرائیل و مقابله با گروههای نیابتی ایران
رسانههای اسرائیلی گزارش دادهاند که اسرائیل قصد دارد روابط خود با سومالیلند را به شکلی سریع و از راه همکاریهای فراگیر در بخشهای کشاورزی، بهداشت، فناوری، اقتصاد و حتی امنیتی با توجه به موقعیت راهبردی سومالیلند توسعه دهد.
سومالیلند در سواحل دریای سرخ، در جنوب خلیج عدن و در نزدیکی تنگه بابالمندب یمن وقع شده است. بهرسمیت شناختن سومالیلند به اسرائیل امکان رسیدن به ساحل ۸۵۰ کیلومتری مشرف به خلیج عدن را میدهد؛ مسئلهای که به اسرائیل امکان استقرار رادارها و سامانههای خود برای مقابله با پهپادها و موشکهایی را میدهد که شبهنظامیان حوثی یمن به سوی اسرائیل شلیک میکنند.
گروه حوثیهای یمن که متحد جمهوری اسلامی ایران است، از سوی اسرائیل «تروریستی» شناخته میشود.
حبیب حسینی فرد معتقد است: «حضور اسرائیل در این منطقه به لحاظ امنیتی و نظامی به این معنی است که اسرائیل بیش از پیش میتواند بر منطقه بابالمندب، خلیج عدن و دریای سرخ مشرف شود؛ بهویژه در مناقشهای که با حوثیها به عنوان متحد ایران دارد، امکانات بیشتری برای مقابله پیدا خواهد کرد.»
او میافزاید: «همچنین به لحاظ شنودگذاری، از جمله از رفتوآمد کشتیها در دریای سرخ تا کانال سوئز، امکاناتی است که اسرائیل با حضور در سومالیلند از آن برخوردار خواهد شد. حتی میتواند پایگاه نظامی و امکانات پهپادی آنجا مستقر کند. همه اینها دست اسرائیل را برای اینکه بتواند در آن منطقه به نوعی به لحاظ امنیتی و نظامی به ویژه در برابر ایران و متحدانش عمل کند، بازتر میکند.»
ترکیه و مصر، نگرانهای اصلی از حضور اسرائیل در سومالیلند
اقدام اسرائیل، ترکیه و مصر را در مقابل یک واقعیت امنیتی جدید قرار میدهد، زیرا زمینهٔ نفوذ نظامی مستقیم اسرائیل را جایی فراهم میکند که به لحاظ تاریخی، منطقه نفوذ ترکیه و مصر بهشمار میآید.
حبیب حسینی فرد میگوید که «ترکیه با سومالی پیمان راهبردی دارد. تنها پایگاه بزرگ ترکیه در خارج از کشور، در سومالی است و آنکارا در حال آموزش نیروهای این کشور است.»
او اضافه میکند که «مصر، اریتره و سومالی هم، پیمان راهبردی دارند. و اینکه اسرائیل در همسایگی آنها سومالیلند را بهرسمیت بشناسد، بدعتی است که میتواند به شکل گرفتن گرایشهای تجزیهطلبی در آفریقا منجر شود.»
امکانات اقتصادی «دستنخورده»، در خدمت اسرائیل
همه اینها اضافه میشود به امکانات بزرگ اقتصادی که سومالیلند از آن برخوردار است؛ امکاناتی که اسرائیل در صورت حضور در این منطقه، از آن برخوردار خواهد بود.
حبیب حسینیفرد، تحلیلگر مسائل بینالمللی به «امکانات بزرگ دستنخورده ماهیگیری» سومالیلند اشاره میکند که میتواند در اختیار اسرائیل قرار گیرد.
همچنین این حضور برای اسرائیل این امکان را فراهم میکند تا «از منطقه اقیانوس هند، لیتیوم و گاز بهرهبرداری کند.»
