سال ۱۳۸۵ را می توان در مقايسه با سال های گذشته، سال موفق تری برای دانشمندان ايرانی به شمار آورد. به طور عمده، فعاليت دانشمندان ايرانی، پيش از هر چيز، در عرصه علوم پزشکی و زيست شناسی برجسته بوده است.
يکی از بهترين شاخص های پيشرفت علمی، تعداد مقاله های علمی است که در مجله های بين المللی به چاپ می رسد. در اين زمينه به بانک اطلاعاتی کتابخانه ملی پزشکی در آمريکا نگاهی انداخته ايم.
بر اساس آمار اين بانک، دانشمندان ايرانی شاغل در داخل کشور، در سال گذشته ۲۰۸۳ مقاله علمی در مجله های بين المللی پزشکی منتشر کرده اند. در حالی که در سال ۱۳۸۴، تعداد اين مقاله ها ۱۶۸۵ بود و در سال ۱۳۸۰، فقط ۴۵۲ مقاله از دانشمندان داخل ايران در اين بانک اطلاعاتی به ثبت رسيده است.
بدين ترتيب فعاليت انتشارات علمی دانشمندان، طی سال گذشته، جهش بزرگی داشته است.
وضعيت توسعه علمی در ايران، موضوع چندين مقاله در مجله های معتبر علمی در سال گذشته بود.مجله علمی نيچر، يکی از معتبرترين اين مجله ها، در ۱۷ اوت ۲۰۰۶، مقاله ای در اين مورد به چاپ رساند که مورد توجه گسترده ای قرار گرفت.
در اين مقاله ضمن اشاره به افول علم در ايران به دنبال انقلاب ۱۳۵۷، بر رشد مجدد علوم در دهه ۱۹۹۰ ميلادی تاکيد شده است.
بر اساس اين مقاله، در سال ۲۰۰۵، در مجموع ۴۰۰۰ مقاله علمی (پزشکی و غير پزشکی) از ايران انتشار يافته و ايران بدين ترتيب بعد از اسراييل، مقام دوم را در زمينه فعاليت های علمی در خاورميانه دارد. اين در حالی است که مجموع مقاله های علمی ايران تا سال قبل از آن، يعنی سال ۱۹۹۵، تنها ۵۰۰ مقاله بوده است.
نويسنده مجله نيچر بر اين عقيده است که جهان بايد از اين توسعه سريع علمی در ايران استقبال کند.
نکته جالب توجه ديگری که مقاله نيچر به آن اشاره می کند، استقلال نسبی علوم از دين در کشورهای اسلامی است. به عنوان مثال، بر اساس اين مقاله، در ايران اساسا بحث مذهبی در مورد نظريه تکامل داروين و يا سلول های پايه جنينی وجود ندارد.
با اين همه، اين مقاله به شرايط دشوار دانشمندان ايرانی از جمله کمبود منابع برای اغلب دانشمندان و پايين بوده سطح حقوق آن ها نيز اشاره می کند.
دانشمندان ایرانی خارج از کشور
اما سال گذشته سال موفقيت های بزرگی هم برای برخی از دانشمندان ايرانی مقيم خارج کشور نیز بود. از جمله می توان به کشف مهم يک جوان ايرانی به نام دکتر آريا مانی اشاره کرد که نتيجه آن چند هفته پيش در مجله نيچر به چاپ رسيد و توجه وسيعی را در محافل علمی برانگيخت.
دکتر مانی استاد دانشگاه ييل و همکاران او، موفق به کشف موتاسيون يا جهش ژنتيکی شدند که باعث ايجاد يک بيماری قلبی به نام «بيماری کروناری آرتری» می شود.
اين مطالعه علمی که در آن دو دانشمند دانشگاه آزاد و دانشگاه امير کبير هم شرکت داشته اند، به طور عمده در مورد بيماران ايرانی در داخل ايران انجام شده است.
از ديگر نمونه های موفقيت دانشمندان ايرانی در سال گذشته، می توان از کشف گيرنده سلولی يکی از خطرناک ترين ويروس ها، توسط دکتر مايکل فرزان استاد دانشگاه هاروارد نام برد.
اين ويروس که از ويروس های تب هموراژيک است، ويروس ماچوپو نام دارد و به طور عمده در آمريکای جنوبی شايع است.
گروه علمی دکتر فرزان در مقاله ای که دو ماه پيش در مجله نيچر به چاپ رسيد، نشان داد که اين ويروس از همان گيرنده سلولی استفاده می کند که در متابوليسم طبيعی بدن، برای جذب آهن به درون سلول به کار گرفته می شود.
لازم به يادآوری است که دکتر فرزان سه سال پيش در چنين روزهايی، گيرنده سلولی ويروس سارس را کشف کرد که باعث شهرت گسترده او در محافل علمی جهان شد.
