گزارش اقتصادي روز: آب، چالش بزرگ اقتصادي ايران

فريدون خاوند (پاريس) دكتر فريدون خاوند (راديوآزادي): آب، ماده فراوان و كم ارزش ديروز و «طلاي آبي» امروز، ادبيات گسترده اي را در عرصه هاي اقتصادي و روابط بين‌المللي به خود اختصاص داده است. جنگ آب، زاييده ذهن خيالپردازان نيست. در چند منطقه جهان، از حوزه نيل گرفته تا آسياي مركزي، رقابت بر سر دستيابي به منابع آبي مي تواند كشور ها را رو در روي هم قرار دهد. در صحنه اقتصادي، چند شركت بزرگ فرا مليتي، با ميليارد ها دلار سرمايه‌گذاري، آرام آرام در قلمروي طلاي آبي پيش ميروند. آب يكي از چالش هاي بزرگ پيش روي تمدن انساني در قرن بيست و يكم ميلادي است. براي ايرانيان نيز كه در كشوري نيمه خشك زندگي ميكنند، آب و تمشيت منابع كمياب آن، طبعا مسأله‌اي است سرنوشت ساز. در چند روز گذشته، با برگزاري دومين «نمايشگاه بين‌المللي آب، تأسيسات آب و فاضلاب»، داده هاي بنيادي مربوط به آب در ايران و چشم انداز هاي آن بار ديگر مورد تأكيد قرار گرفتند. رشد سريع جمعيت ايران در نيم قرن گذشته، همراه با توسعه چشمگير شهر نشيني، مديريت آب را در اين كشور به يك چالش ملي درجه اول بدل كرده است. در سال 1335 خورشيدي، چهل و شش سال پيش، ميانگين سرانه آب در ايران، 7 هزار متر مكعب در سال بود. امروز همين سرانه به يكهزار و 800 متر مكعب در سال كاهش يافته و در سال 1400 خورشيدي، 18 سال ديگر، با تثبيت جمعيت ايران پيرامون صد ميليون نفر، مي تواند به سطح يكهزار و 300 متر مكعب در سال فرو افتد. آب و خطر هايي كه بر فراز آن به پرواز در آمده، مسائلي هستند شناخته شده. مسئله مهم تر اما، چگونگي رويارويي با اين خطر ها است. آب عرصه اي است بسيار گسترده براي سرمايه ‌گذاري. د رايران پتانسيل ئيدرو-ژئولوژيك كم نيست، اما بهره برداري از آن به سرمايه‌گذاري فراوان نياز دارد، همراه با سرمايه‌گذاري هاي عظيم ديگر در سد سازي، تصفيه فاضلاب ها و بهبود شبكه هاي آبرساني و آبياري. اين سرمايه ها چگونه تأمين خواهد شد؟ در ايران نيز همچون بسياري ديگر از كشور ها، براي اين پرسش دو پاسخ كاملا متفاوت وجود دارد : - پاسخ نخست، مسئوليت تمشيت منابع آبي را، در سطوح جهاني و ملي، متعلق به دولت ها ميداند. آب، بر پايه هواداران اين گرايش، ميراث مشترك بشريت است و نبايد آنرا به بازيگران بخش خصوصي سپرد، وگرنه شركت هاي بزرگ فرامليتي در اين عرصه نيز، همانند عرصه هاي ديگر، يكه تاز ميدان خواهند شد. - پاسخ دوم، آب را، همچون همه كالا هاي كمياب و مورد نياز، پديده اي اقتصادي ميداند كه بايد بهايي داشته باشد و با قوانين عرضه و تقاضا بيگانه نباشد. تمشيت عقلايي آب، بر پايه اين پاسخ، امكان پذير نيست مگر با بسيج توانايي هاي بخش خصوصي. با توجه به سخنان مطرح شده در نمايشگاه «آب، تأسيسات آب و فاضلاب»، كه در تهران برگزار شد، به نظر ميرسد كه مسئولان جمهوري اسلامي مشاركت هر چه بيشتر بخش خصوصي را در طرحهاي آب ايران پرهيز ناپذير مي دانند.