سیاست، فوتبال و جام جهانی: مرور تاریخ 76 ساله رقابت های بین المللی

جام جهاني، جايي که محل تلاقي فوتبال و سياست محسوب مي شود. اگر به اين جمله باور نداريد کافيست نگاهي به دوره هاي پيشين اين مهمترين رويداد ورزشي هر 4 سال يکبار جهان بيندازيد و تاثير آن را بر مناسبات سياسي ( يا برعکس) ببينيد.با اين حال هنوز هم هستند کساني که معتقدند؛ فوتبال صرفا يک بازي است. اکنون همين بازي که اشک شوق يا ماتم ميليون ها نفر را در سراسر جهان، سبب مي شود يا با هر دوره برگزاري آن، ميلياردها دلار منافع اقتصادي به جريان مي افتد و در برخي موارد هم حيثيت سياسي براي سياستمداران به ارمغان مي آورد فردا آغاز مي شود: در شهر مونيخ که آلمان ِ ميزبان به مصاف کاستاريکا مي رود. Jeffrey Donovan خبرنگار راديو اروپاي آزاد، راديو آزادي در شهر مونيخ گزارشي در این زمینه دارد. اين روزها در آلمان، ميزبان رقابت هاي جام جهاني، 2 پرسش مهم در جريان است. اول اينکه آيا کسي مي تواند بر تيم برزيل غلبه کند؟ و دوم اينکه آيا بالاخره او خواهد آمد يا نه؟ و منظور از او کسي نيست جز محمود احمدي نژاد، که نه بازيکن فوتبال است و نه سرمربي؛ بلکه رييس جمهور ايران است و از چند هفته قبل، احتمال حضورش در آلمان براي تماشاي بازي هاي تيم ايران، به بحثي مهم تبديل شده است. بحث بر سر احتمال حضور آقاي احمدي نژاد در آلمان از آن جهت مهم ارزيابي شده که نه تنها پرونده فعاليت هاي اتمي ايران در کانون مسايل جهاني قرار گرفته بلکه او تاکنون بارها هالوکاست (واقعه کشتار يهوديان در زمان جنگ دوم جهاني به دست آلمان نازي) را انکار کرده است. Rob Hughes نويسنده کهنه کار ورزشي در روزنامه هرالد تريبيون معتقد است که همين مساله حضور يا عدم حضور محمود احمدي نژاد در جام جهاني آلمان، باعث شده که اين رويداد ورزشي پيشاپيش تحت تاثير سياست قرار گيرد: «برخي مردم مي گويند نبايد به رييس جمهوری اسلامی، کسي که واقعه هالوکاست را انکار مي کند اجازه داد که وارد آلمان شود. آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان هم با تمام مخالفت هايش گفته که نمي تواند مانع از حضور احمدي نژاد در آلمان شود زيرا چنين حضوري براي فوتبال خواهد بود.» چند روز پيش محمود احمدي نژاد وعده داد که اگر تيم ملي فوتبال ايران از گروه خود صعود کند و به مرحله دوم بازي ها برود، او براي تشويق ملي پوشان ايراني، عازم آلمان مي شود. تا همين جاي ماجرا کافيست که بدانيم در ميان اين بحث هاي رايج، چه فشار رواني بر بازيکنان تيم ايران وارد مي شود. هرچند که وحيد هاشميان، مهاجم تيم ايران و بازيکن فعال در ليگ فوتبال آلمان (بوندسليگا) به زبان آلماني اصرار کند که او و هم تيمي هايش، تنها براي فوتبال در آلمان هستند، نه سياست. به گفته Rob Hughes نويسنده هرالد تريبيون، تاريخ 76 ساله رقابت هاي جام جهاني سرشار از آميختگي سياست و فوتبال است و کمتر پديده اي مي توان يافت که تا اين حد، قدرت تاثيرگذاري بر روال کار دولت ها و يا بازراهاي اقتصادي را داشته باشد. در جام جهاني 1934 زماني که ايتالياي ميزبان بازي ها، به جام قهرماني دست يافت بنيتو موسوليني، ديکتاتور اسبق آن کشور، پيروزي تيم ايتاليا را به حمايت پوپوليستي مردم از حکومت فاشيستي خود بدل کرد. 20 سال بعد در 1954 آلمان غربي که همچنان با خرابي هاي جنگ جهاني دست به گريبان بود با قهرماني خود در پايتخت سوييس ( محل بازي ها) اتفاقي را رقم زد که به عنوان معجزه برن ثبت شده است. چراکه همان قهرماني، آلمان غربي را از رکود اقتصادي و سياسي خارج کرد و زمينه پذيرش آلماني ها را در جامعه جهاني مهيا ساخت. در جام جهاني 1986 نيز فوتبال و سياست بار ديگر روي زمين چمن، رويا رو شدند: ديدار ملي پوشان انگليس و آرژانتين. حکومت وقت آرژانتين که پيشتر در جنگ با ارتش انگليس بر سر جزاير فالکلند، نتيجه را واگذار کرده بود در زمين فوتبال جام جهاني 1986، چنان انتقامي از بازيکنان انگليس گرفت که همچنان خاطره آن در اذهان باقيست. همين قهرماني تيم آرژانتين باعث شد که تا سال ها بسياري از اقدامات حکومت نظاميان در بوئنوس آيرس از جمله ناپديد شدن مخالفان نظام، فراموش شود. يکبار ديگر هم در سال 1990 تيم آلمان با قهرماني اش توانست هم خاطره 40 سال دوپارگي را به دست فراموشي بسپارد و هم راه هاي توسعه اقتصادي را بگشايد. امسال هم مردم آلمان خود را بسيار محتاج درخشش در جام جهاني مي دانند تا از رکود سياسي و اقتصادي حاکم خارج شوند اما تقريبا کمتر کسي به اين درخشش باور دارد و يا دستکم خوش بين است. حتي لوتار ماتئوس، يکي از بازيکنان تيم آلمان در دهه 1990: «طبيعتا تيم هاي محبوب در اين جام جهاني، برزيل، آرژانتين، ايتاليا و انگليس هستند. شايد هلند هم با تيمي قدرتمند، شگفتي آفرين باشد. ضمن آنکه نبايد سوئد را نيز دستکم گرفت. من فکر مي کنم اوکراين هم تيمي قدرتمند است، همين طور کرواسي و صربستان و مونته نگرو تيم هاي خوبي دارند. و ديگر فرانسه، اسپانيا و پرتغال.» به عبارت ديگر ماتئوس، برنده جام قهرماني تيم آلمان در سال 1990، اکنون به نيمي از تيم هاي حاضر در کشورش شانس قهرماني جام 2006 را مي دهد جز تيم ملي آلمان. تحليلگران معتقدند سرنوشت رييس جمهور برزيل نيز به نتيجه بازي هاي تيم ملي آن کشور در جام جهاني بستگي دارد، چرا که اگر تيم برزيل در رقابت هاي جام جهاني حذف شود، سقوط شاخص توليد ناخالص ملي ، تکليف رييس جمهور لولا داسيلوا را مشخص مي کند. به يقين در ديگر کشورهاي حاضر در جام جهاني امسال نيز، رهبران آن کشورها به نتيجه مسابقات چشم دوخته اند. حتي محمود احمدي نژاد که نه به قهرماني تيم ملي ايران، اما به نمايش پرقدرت تيم ايران در جام جهاني چشم دوخته تا از قبل آن، بهره برداري هاي خود را به ثمر رساند.