یک بررسی گسترده و تفصیلی جدید، ابعاد نگرانکنندهای از انتشار و تماشای ویدیوهای کوتاه و بیکیفیت محصول هوش مصنوعی در پلتفرم یوتیوب را برملا کرده است؛ ویدیوهایی که عموماً اطلاعات درست و مفیدی را در اختیار بیننده قرار نمیدهند و صرفاً با هدف افزایش تعداد بینندگان و مشترکان کانالهای یوتیوبی، و به تبع آن، درآمدزایی برای صاحبان کانالها منتشر میشوند.
بر اساس یافتههای این پژوهش، که عمدتاً از سوی شرکت تولید ویدیوی «کَپوینگ» و با همکاری روزنامه گاردین بریتانیا انجام شده، بیش از ۲۰ درصد از ویدیوهایی که الگوریتمهای یوتیوب به کاربران جدید پیشنهاد میکنند، محتوای بیکیفیت ساخته هوش مصنوعی، معروف به «تفالههای هوش مصنوعی» (AI Slop) هستند که تنها برای بالا بردن آمار بینندگان طراحی شدهاند.
«کپوینگ» با تمرکز بر یکصد کانال پربیننده یوتیوب در کشورهای مختلف، در مجموع ۱۵ هزار کانال پرطرفدار این پلتفرم را زیر نظر گرفت و دریافت که ۲۷۸ کانال از این میان، فقط و فقط تولیدات بیکیفیت هوش مصنوعی را منتشر میکنند.
اما شگفتی اصلی چیز دیگری است: مشخص شد که این ۲۷۸ کانال، در مجموع ۲۲۱ میلیون مشترک و بیش از ۶۳ میلیارد بیننده دارند؛ آماری که میتواند به معنای درآمد سالانهای در حدود ۱۱۷ میلیون دلار باشد: به طور میانگین ۴۲۱ هزار دلار درآمد سالانه برای هر کانال.
از سوی دیگر وقتی که دستاندرکاران این تحقیق، یک حساب کاربری جدید و آزمایشی را راهاندازی کردند، متوجه شدند که از میان پانصد ویدیوی نخستی که برای انتشار در این کانال پیشنهاد شده بود، ۱۰۴ مورد مربوط به «محتوای بنجل هوش مصنوعی» بودند؛ به عبارتی بیش از ۲۰ درصد از ویدیوهای پیشنهادی.
از میان نزدیک به ۴۰۰ ویدیوی باقیمانده هم، یکسوم، یعنی بیش از ۱۳۳ مورد، ترکیبی از ویدیوهای بیکیفیت معمولی و هوش مصنوعی بودند، در دستهٔ «محتوای بیمایه و مخرب ذهن» قرار داشتند، یعنی صرفاً برای جلب توجه بیننده و درآمدزایی منتشر شدهاند.
بیشتر در این باره: استرالیا دسترسی کودکان زیر ۱۶ سال به شبکههای اجتماعی را ممنوع کرداما این همه ماجرا نیست: این یافتهها، تصویری گویا از صنعتی است که با سرعتی سرسامآور در حال گسترش است و تمام شبکههای اجتماعی بزرگ، از ایکس و متا گرفته تا یوتیوب، را قرق کرده است. این صنعت در حال رقم زدن دوران تازهای در دنیای تولید محتواست؛ محتواهایی که بیهویت و بیریشهاند، مخاطب را به خود وابسته میکنند و هیچ مرز جغرافیایی نمیشناسند.
روزنامه گاردین در سال جاری با یک بررسی تحلیلی و تطبیقی دریافت که ۱۰ درصد از شتابانترین کانالهای یوتیوب از نظر جذب مخاطبان جدید، تنها به انتشار محتوای «بنجل» مبتنی بر هوش مصنوعی مشغول هستند. این در حالی است که یوتیوب مدعی مقابله جدی با انتشار «محتوای غیر اصیل» است.
کانالهایی که «کپوینگ» زیر نظر گرفته بود، به روشنی «ناکافی» بودن معیارهای یوتیوب در این راستا را نشان میدهند: بر اساس یافتههای این تحقیق تفصیلی، یک کانال یوتیوبی مستقر در هند، که ماجراهای یک میمون و یک شخصیت تخیلی را پوشش میدهد، نزدیک به ۲ و نیم میلیارد بیننده دارد. آماری که به معنای حدود ۴ میلیون دلار درآمد سالانه برای مالکان کانال است.
به گفته یک کارشناس محتوای دیجیتال، راز موفقیت این کانال، «محتوای عجیب» و در عین حال، «بیهویت» آن است؛ موضوعی که باعث میشود مخاطبان جدید بتوانند به راحتی و بدون نیاز به پیشزمینه به آن بپیوندند.
کانال دیگر مستقر در سنگاپور، کودکان را به عنوان جامعه هدف خود در نظر گرفته و توانسته با انتشار محصولات هوش مصنوعی بیکیفیت، به بیش از ۲ میلیارد بیننده و درآمد سالانهای در حدود ۴ میلیون دلار دست یابد.
نمونه دیگر یک کانال پاکستانی است که عمدتا تصاویری کوتاه از حوادث طبیعی همچون سیل و رانش زمین را با صداهایی مثل بارش باران ترکیب کرده و منتشر میکند. این کانال هم، بدون اینکه هیچ محتوای ارزشمند یا سودمندی را منتشر کند، بیش از یک میلیارد و سیصد میلیون بیننده دارد.
بر اساس یافتههای «کپوینگ»، تقریباً نیمی از جمعیت ۴۰ میلیون نفری اسپانیا، کانالهایی حاوی تفالههای هوش مصنوعی را دنبال میکنند. این آمار در مصر نزدیک به ۱۸ میلیون تن و در هر یک از دو کشور آمریکا و برزیل، حدود ۱۴ میلیون نفر است.
بیشتر در این باره: «معماران هوش مصنوعی»؛ شخصیت سال ۲۰۲۵ مجلۀ «تایم»با این حال، سنجش دقیق میزان اثرگذاری واقعی این کانالها از نظر شمار بینندگان آسان نیست. یوتیوب حجم عظیمی از محتوا را در خود جای داده و هر روز بر سرعت تولید آن افزوده میشود، اما این پلتفرم آمار جامعی از تعداد کل بینندگان محتوای خود منتشر نمیکند. به همین دلیل، مشخص کردن سهم دقیق محتوای بیکیفیتِ مبتنی بر هوش مصنوعی از کل میزان تماشا در یوتیوب کار دشواری است.
در همین زمینه، ایلان ماسک، ثروتمندترین فرد جهان و مالک شبکه اجتماعی ایکس، در گفتوگویی تازه ویدیوهای کوتاه، اغلب مبتنی بر هوش مصنوعی، را از نوآوریهایی دانسته که به کیفیت زندگی انسان آسیب میزنند و سلامت شناختی و توان تمرکز را تضعیف میکنند. مدیر تسلا و اسپیسایکس در گفتوگویی با کِیتی میلر در اواخر آذرماه، این نوع محتوا را عامل «پوسیدگی مغزی» توصیف کرد و گفت زیانهای آن بیش از فوایدش است.
مکس رید، روزنامهنگار تحقیقی که به بررسی محصولات بیکیفیت هوش مصنوعی پرداخته، به نکتهای دیگر اشاره میکند: به گفته او، بسیاری از افرادی که در پیامرسانهایی مانند تلگرام خود را «استادان» تولید محتوای هوش مصنوعی برای یوتیوب معرفی میکنند، بیش از آنکه از اجرای این روشها سود ببرند، از دیدهشدن و فروش همین «ترفندها» درآمد کسب میکنند.
با این حال، رید میگوید در برخی کشورها با درآمد سرانه متوسط یا پایین، تولیدکنندگان محتوای انگلیسیزبانِ مبتنی بر هوش مصنوعی گاهی به درآمدهایی بسیار بالاتر از میانگین جامعه خود میرسند؛ واقعیتی که به افزایش موج علاقهمندان به این حوزه دامن زده است. او در این زمینه به نمونههایی از اوکراین، هند، پاکستان، ویتنام، کنیا و نیجریه اشاره میکند.
با توجه به فیلتر بودن یوتیوب در ایران، کاربران و تولیدکنندگان محتوا برای دسترسی به این پلتفرم بهناچار از ویپیاِن استفاده میکنند و از این رو، بررسی آماری وضعیت تولید یا تماشای محتوای مبتنی بر هوش مصنوعی بیکیفیت در ایران، کار آسانی نیست.