شعرهای لسان‌الغیب که علاوه بر شب یلدا و نوروز مونس ایرانیان است و تاقچه و کتابخانه، اگر نه همه ایرانیان، اکثر ایرانیان و فارسی‌زبانان یدکش می‌کشد دوستدار انگلیسی‌زبان هم کم ندارد، از جمله لرد بایرون، شلی، تامس مور و البته سر ویلیام جونز.
پروین لولویی فارغ‌التحصیل مقطع دکترای ادبیات تطبیقی از دانشگاه سوانسی ویلز در بریتانیا و پژوهشگر مستقل در همین شهر که تحقیقات گسترده‌ای در زمینه ترجمه و ادب فارسی در کارنامه خود دارد رد پای حافظ را در ادبیات انگلیسی به‌ویژه در آغاز قرن ۱۹ و دوران رمانتیک دنبال کرده است.
پروین لولویی مهمان پیک فرهنگ است.
پروین لولویی: اولین ترجمه از حافظ وسیله سر ویلیام جونز شده که ترجمه شعر حافظ «اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را...» البته ترجمه خیلی آزادی است. ولی در زمان خودش خیلی مشهور شد و طرفدار زیاد پیدا کرد.
در سال ۱۷۷۱ میلادی چاپ شد در یک تز که سر ویلیام جونز درباره دستور ادبیات فارسی نوشته بود.
شاخص‌ترین‌هایش، البته ترجمه خیلی زیاد است. دو تا ترجمه کامل از حافظ شده یکی به وسیله کلنل کلارک و یکی هم بیکنل. بعد از آن به بعد هم تا اواسط قرن بیستم ترجمه های برگزیده خیلی زیاد شده که کتاب من تا اوایل قرن بیستم تویش هست حدود هشتاد و خورده ای کتاب ترجمه از اشعار برگزیده حافظ شده. البته در زمان حاضر هم می دانید که به خاطر این که عرفان ایرانی مخصوصا صوفی گری در آمریکا خیلی طرفدار پیدا کرده برگزیده های نسبتا زیادی اخیرا چاپ شده. من خودم البته یک برگزیده ای دارم از حافظ که با یک شاعر انگلیسی ترجمه کرده ام که امیدوارم سال دیگر چاپ شود.
ترجمه های حافظ البته خیلی مهم بودند در دوران رمانتیک ادبیات انگلیس. شاعران رمانتیک از جمله لرد بایرون مخصوصا خیلی از تصاویر خیالی حافظ برداشت کرده و اشعار خودش بعضی اشعار خودش تقریبا می شود گفت یک ترجمه آزاد است از اشعار حافظ. بعد توماس مورد و شلی و البته تعداد زیادی از شاعران دوران رمانتیک از حافظ برداشت کرده اند.
در قرن ۱۹ لرد تنیسون که به اصطلاح شاعر درباری زمان ملکه ویکتوریا بود. در واقع فارسی یاد گرفت که بتواند اشعار حافظ را بخواند. با وجود این که چشمانش ضعیف بود و از لحاظ دید برایش مشکل بود با وجود این از طریق دوستش ادوارد فیتزجرالد که خیام را ترجمه کرده به انگلیسی فارسی یاد گرفت و ترجمه های مختلف را خواند و یک دوست مشترک هم داشتند... که خودش درباره ادبیات فارسی زیاد نوشته و ترجمه های مختلف کرده مخصوصا ترجمه از حافظ و اینها روی تنیسون خیلی اثر گذاشتند. شاید تنها شاعری باشد که برداشت اش از حافظ واقعا قابل همپایی با گوته می شود.
بله. حتما. این در اشعار بایرون و شلی و همینطور اشعار دیگر رمانتیک ها وجود دارد و همینطور تنیسون و شاعران دیگر هستند که این برداشت را داشتند. مخصوصا وقتی به رابطه گل و بلبل می رسیم در اشعار حافظ و یا شراب که بعضی ها شراب را به عنوان شراب عرفانی برداشت کرده اند ولی بعضی ها شراب معمولی. بعد اصولا عرفان حافظ خیلی موثر بوده در اشعار مخصوصا تنیسون.
پروین لولویی فارغ‌التحصیل مقطع دکترای ادبیات تطبیقی از دانشگاه سوانسی ویلز در بریتانیا و پژوهشگر مستقل در همین شهر که تحقیقات گسترده‌ای در زمینه ترجمه و ادب فارسی در کارنامه خود دارد رد پای حافظ را در ادبیات انگلیسی به‌ویژه در آغاز قرن ۱۹ و دوران رمانتیک دنبال کرده است.
پروین لولویی مهمان پیک فرهنگ است.
- خانم پروین لولویی، شما به ترجمه‌هایی که از حافظ شده از دیرباز نگاه کردید و تاثیرش بر ادبیات انگلیسی. اولین نمونه این ترجمه کدام است؟
پروین لولویی: اولین ترجمه از حافظ وسیله سر ویلیام جونز شده که ترجمه شعر حافظ «اگر آن ترک شیرازی به دست آرد دل ما را...» البته ترجمه خیلی آزادی است. ولی در زمان خودش خیلی مشهور شد و طرفدار زیاد پیدا کرد.
- این در چه سالی است؟
در سال ۱۷۷۱ میلادی چاپ شد در یک تز که سر ویلیام جونز درباره دستور ادبیات فارسی نوشته بود.
- ترجمه‌های بعدی کدام‌ها بوده؟ شاخص‌ترین‌هایش.
شاخص‌ترین‌هایش، البته ترجمه خیلی زیاد است. دو تا ترجمه کامل از حافظ شده یکی به وسیله کلنل کلارک و یکی هم بیکنل. بعد از آن به بعد هم تا اواسط قرن بیستم ترجمه های برگزیده خیلی زیاد شده که کتاب من تا اوایل قرن بیستم تویش هست حدود هشتاد و خورده ای کتاب ترجمه از اشعار برگزیده حافظ شده. البته در زمان حاضر هم می دانید که به خاطر این که عرفان ایرانی مخصوصا صوفی گری در آمریکا خیلی طرفدار پیدا کرده برگزیده های نسبتا زیادی اخیرا چاپ شده. من خودم البته یک برگزیده ای دارم از حافظ که با یک شاعر انگلیسی ترجمه کرده ام که امیدوارم سال دیگر چاپ شود.
- معروف‌ترین ادیب و شاعر غربی که به حافظ ارادت دارد و علاقه نشان داده گوته آلمانی بود. علت علاقه انگلیسی‌زبان‌ها به حافظ چه بود؟ در حافظ چه دیدند که احساس کردند ارزش ترجمه دارد و بعد روی کارهای خودشان اثر گذاشت و احتمالا بعدا روی کارهای دیگران.
ترجمه های حافظ البته خیلی مهم بودند در دوران رمانتیک ادبیات انگلیس. شاعران رمانتیک از جمله لرد بایرون مخصوصا خیلی از تصاویر خیالی حافظ برداشت کرده و اشعار خودش بعضی اشعار خودش تقریبا می شود گفت یک ترجمه آزاد است از اشعار حافظ. بعد توماس مورد و شلی و البته تعداد زیادی از شاعران دوران رمانتیک از حافظ برداشت کرده اند.
در قرن ۱۹ لرد تنیسون که به اصطلاح شاعر درباری زمان ملکه ویکتوریا بود. در واقع فارسی یاد گرفت که بتواند اشعار حافظ را بخواند. با وجود این که چشمانش ضعیف بود و از لحاظ دید برایش مشکل بود با وجود این از طریق دوستش ادوارد فیتزجرالد که خیام را ترجمه کرده به انگلیسی فارسی یاد گرفت و ترجمه های مختلف را خواند و یک دوست مشترک هم داشتند... که خودش درباره ادبیات فارسی زیاد نوشته و ترجمه های مختلف کرده مخصوصا ترجمه از حافظ و اینها روی تنیسون خیلی اثر گذاشتند. شاید تنها شاعری باشد که برداشت اش از حافظ واقعا قابل همپایی با گوته می شود.
- استعاره‌هایی که حافظ به کار می‌برد تصاویرش نمونه‌هایی بوده که احیا شده باشد در ادبیات خلاقه انگلیسی‌زبان یعنی خود نویسنده حافظ را ترجمه نکرده باشد، ولی ممکن است که بازتاب شعر حافظ را از طریقی بشود در نوشته‌هایش دید؟
بله. حتما. این در اشعار بایرون و شلی و همینطور اشعار دیگر رمانتیک ها وجود دارد و همینطور تنیسون و شاعران دیگر هستند که این برداشت را داشتند. مخصوصا وقتی به رابطه گل و بلبل می رسیم در اشعار حافظ و یا شراب که بعضی ها شراب را به عنوان شراب عرفانی برداشت کرده اند ولی بعضی ها شراب معمولی. بعد اصولا عرفان حافظ خیلی موثر بوده در اشعار مخصوصا تنیسون.
