حيدر علي اف، رئيس حكومت آذربايجان به ديدار سه روزه خود از تهران پاپان داد. علي اف علاوه بر ديدار هاي رسمي، يك ديدار خصوصي و محرمانه دو ساعته با محمدخاتمي، رئيس جمهوري اسلامي بر گزار كرد. بين آذربايجان و ايران طي سه روز گذشته ده سند مربوط به همكاري هاي مختلف به امضاء رسيد اما موضوع اختلاف دو كشور بر سر تقسيم منابع درياي خزر حل ناشده باقي ماند. براي مطالعه گزارش راديوآزادي از نتايج ديدار حيدرعلي اف از تهران، دگمه متن فارسي را كليك بزنيد.
عليرضا طاهري از آن چه در پشت درهاي بسته ميان محمد خاتمي و حيدر علي يف گذشت، خبري به بيرون درز نكرد اما با اطمينان مي توان گفت كه محور اين مذاكرات ميهمان و ميزبان، نظام حقوقي درياي خزر بوده است. آقاي خاتمي در پايان همين ديدار پشت درهاي بسته، به خبرنگاران گفت:"ما در درياي خزر حقوقي داريم و مصمم هستيم كه از اين حقوق دفاع كنيم، اما همزمان به حقوق ديگر كشورهاي كرانه خزر احترام مي گزاريم." درياي خزر، پس از روسيه و خليج فارس، سومين منمبع بزرگ شناخته شده نفت و گاز در جهان است. از همين رو، آينده خزر در ايران به يك مساله بسيار مهم ملي بدل شده است و شماري از ايرانيان از آن بيمناك اند كه جمهوري اسلامي نتواند آن چنان كه بايد و شايد حقوق كامل ايران در اين درياي غني را حفظ كند. منابع نفتي خزر را تا دويست و سي ميليارد بشكه، با ضريب احتمال پنجاه در صد برآورد كرده اند. ميزان منابع گاز خزر نيز هوشرباست. پنج كشور اين درياي سرشار از ثروت هاي طبيعي نهايت توش و توان خود را بكار گرفته اند تا سهم هر چه بيشتري از اين منابع ببرند. جمهوري تركمنستان از هم اكنون ابراز اميدواري كرده است كه با بهره گيري از منابع خزر به كويت دوم بدل شود. جمهوري اذربايجان نيز اميدوار است كه بخصوص با پشتيباني هاي صريح آمريكا، بهره برداري از خزر را هرچه زودتر آغاز كند و مشكلات اقتصاديش را از ميان بردارد. روسيه و كازاخستان(قزاقستان)، از سوي ديگر، با عقد قراردادهاي دو جانبه بر سر تقسيم خزر، اعتراضات ايران در اين زمينه را يكسره ناديده گرفته اند. ايران هرگونه قرارداد دو يا چند جانبه در خزر را غير قانوني مي داند. با اين حال، پيشبيني مي شود كه جمهوري آذربايجان نيز بزودي قراردا دو جانبه يي مشابه قرارداد كازاخستان با روسيه ببندد. جمهوري تركمنستان تا كنون موضع مشخصي در اين زمينه نگرفته است و گاه به ايران روي مي كند گاه به روسيه و كازاخستان. اما،آرايش كنوني صحنه در خزر چنان است كه پيشبيني مي شود صفرمراد نيازف كه خودش را سردار، تركمن باشي و رهبر مطلق كشورش مي داند، سرانجام به باشگاه كمونيست هاي شُوروي سابق، ولاديمير پوتين، نورسلطان نظربايف و حيدر علي يف بپيوندند; هر چند اين سه مسوول بلند پايه شوروي سابق، با توجه به دونپايه تر بودن آقاي نيازف در سلسله مراتب دوران كرملين سرخ، سردار يا تركمن باشي را چندان به بازي نمي گيرند. همين نكات ايران را روز به روز در خزر تنها تر مي كند. از سوي ديگر، هنگامي كه روسيه و كازاخستان بتازگي بر سر خزر مقاوله نامه امضا كردند و جمهوري اسلاي، بجاي فرا خواندن سفيران آستانه و مسكو براي اعتراض رسمي به اين مقاوله نامه، صرفا سخنگوي وزارت خارجه اش را مامور كرد تا از اين رويداد لفظا شكوه كند، رهبران جمهوري اسلامي نشان دادند كه در قضيه خزر همچنان دو دل اند، ودر نتيجه اين دو دلي، محتاط. به هر روي، آن چنان كه پيشبيني مي شد، سفر رسمي رييس جمهوري آذربايجان به تهران، و حتي "خُُوش گليب سوز"، به آذربايجاني خوش آمد گويي رهبر اصلا آذربايجاني ايران به حيدر علي يف نيز نتوانست راهي براي برونشد از بحران خزر بگشايد. همزمان، ميزبانان ايراني بيمناك بودند از آن كه آقاي علي يف، هفتاد و نه ساله، و معروف به تند خويي، برنجد و روابط تهران-باكو از آن چه هست تيره تر شود. همه چيز تا لحظه هاي آخر به خير گذشت اما درست در همان لحظه ها آقاي علي يف از اين كه يكي از خبرنگاران ايراني درياي خزر را درياي مازندران ناميد، بر آشفت و بتندي گفت::"درياي مازندران كدام است؟ در كجاي نقشه دنيا دريايي به اين نام وجود دارد؟" آقاي خاتمي كه بر خلاف ميهمانش به نرمخويي شهره است، پايمردي كرد و به خبرنگار ايراني گفت:"آقاي علي يف راعصباني نكنيد!" رييس جمهوري ايران سپس به ميهمانش اطمينان داد:"از اين به بعد همه اسم خزر را بكار خواهند برد." اما اين توضيح هم از خوي آتشين آقاي علي يف نكاست. او بي درنگ گفت:"يعني چه؟ خزر هميشه نام اين دريا بوده است، چرا از اين به بعد؟" اعتراض آقاي علي يف در حالي با تند و تيزي طرح شد كه در ميان ايرانيان خواندن خزر با نام درياي مازندران كاملا معمول است، همان اندازه معمول كه انگليسي ها به كانال مانش مي گويند كانال انگليسي.
