پيروزى جمهوريخواهان آمريكايى در انتخابات مياندوره اى مجلس نمايندگان مردم آمريكا در هفته گذشته چه اثرى بر روى سياست خارجى آمريكا به ويژه در برابر كشورهاى خاورميانه و ايران دارد؟
اين پرسشى است كه پيش از افزوده شدن ۶۰ كرسى ديگر بر تعداد كرسى هاى نمايندگان جمهوريخواه در كنگره كمتر به آن پرداخته مى شد. زيرا اختلاف نظر هاى مهم در كارزار انتخاباتى در آمريكا به گفته آگاهان سياسى اساساً بر سر سياست خارجى نبود بلكه بر سر مسائل داخلى بود، به ويژه اوضاع اقتصادى.
پس از اعلام نتايج انتخابات، رييس جمهور آمريكا گفت كه دولت او در دو سال اخير پيشرفت هايى داشته كه شمار زيادى از راى دهندگان سرخورده آن را حس نكرده اند.
باراك اوباما افزود با پذيرفتن مسئوليت اين امر به دنبال يافتن زمينه هاى همكارى ميان دموكرات ها و جمهوريخواهان خواهد بود.
هرچند در اين انتخابات دموكرات ها توانستند اكثريت كرسى هاى سنا را حفظ كنند، با اين حال رييس جمهور آمريكا گفت كه بدون حمايت جمهوريخواهان هيچ كارى را نمى توان پيش برد.
اينك با فرو نشستن گرد و غبار انتخابات و آغاز سفر ده روزه آسيايى باراك اوباما عده اى از ناظران سياسى مى گويند اين جمله رييس جمهور درباره نياز كسب حمايت جمهوريخواهان محدود به حوزه سياست گذارى داخلى و اقتصادى اجتماعى نخواهد ماند و در دو سال آينده و زمان انتخابات رياست جمهورى آمريكا، باراك اوباما زير فشار منتقدان جمهوريخواه سياست خارجى آمريكا را در زمينه مهار كردن گسترش سلاح هاى هسته اى، چالش ها در خاورميانه و همسويى بيشتر با اسرائيل و همچنين در مناسبات با جمهورى اسلامى ايران پيش خواهد برد.
اما عده ديگرى از صاحب نظران بر آنند كه توازن قوا ميان دو حزب تغيير اساسى نكرده است. به ويژه سناى آمريكا كه دموكرات ها هنوز بر آن غلبه دارند از وزن زيادى در تعيين سياست خارجى آمريكا برخوردار است.
اين عده مى افزايند كه مشكلات ناشى از حضور نظامى آمريكا در افغانستان و عراق و چالش هاى موجود با طالبان و نيروهاى مسلح اسلام گرا در پاكستان، بيش از آن است كه مناسبات واشنگتن و تهران دچار تحول اساسى شود.
به گفته اين دسته از افراد، در همچنان بر پاشنه ديپلماسى خواهد گشت و كاربرد گزينه نظامى عليه ايران بعيد است.
اينها مواردى است كه سه ميهمان برنامه ديدگاه ها: شهريار آهى، تحليلگر امور بين المللى در استكهلم، منصور فرهنگ، نماينده ايران در سازمان ملل در دوران دولت موقت انقلاب و استاد ارشد علوم سياسى در كالج بنينگتون و رسول نفيسى استاد جامعه شناسى دانشگاه استرير و تحليلگر سياسى در واشنگتن درباره آن بحث مى كنند.
رسول نفيسى با تاكيد بر اينكه آنچه روى داده است تنها يك ششم قدرت را در آمريكا تغيير داده است، مى افزايد:
«درباره مسئله جديد كه از سال ۲۰۰۹ به اين طرف در سياست آمريكا بروز كرده به حد كافى بحث نشده است و شايد شنوندگان ايرانى اطلاع نداشته باشند كه تقريباً يك حزب سومى در حال ايجاد شدن است. اين حزب كه تى پارتى يا حزب چاى نام دارد، در اين انتخابات موفق شد سه سناتور به سنا بفرستد و در انتخاب ۶۰ نفر از منتخبين جديد مجلس نمايندگان هم نقش موثرى داشت.»
منصور فرهنگ بر اين باور است كه اين انتخابات روى سياست خارجى آمريكا تاثيرى ندارد:
«نتيجه اين انتخابات اين است كه كنگره آمريكا تصميم هاى مربوط به بودجه را مى گيرد و اينجا يك نقش كليدى دارد. بنابراين مى تواند سد راه برنامه هاى داخلى پرزيدنت اوباما باشد. ولى از اينكه اين انتخابات تغيير در افكار عمومى داده، اگر ايران و آمريكا نتوانند تعديلى در مواضعشان كنند و به توافقى برسند، در آن موقع فشار افكار عمومى و فشار كنگره روى اوباما مى تواند تاثير داشته باشد، آن هم فقط از جهت اتخاذ مواضع ديپلماسى عمومى.»
آقاى فرهنگ تغيير موضع ايران را در پيوند با آمريكا بعيد مى داند زيرا به گفته وى «بقاى رژيم ايران در چارچوب داخلى و بلند پروازى هاى منطقه اى نياز به يك دشمن هميشه در صحنه دارد.»
شهريار آهى با تاكيد بر اين نكته كه پس از يك سال باراك اوباما خود به اين نتيجه رسيد كه بدون فشار بر ايران راه به جايى نخواهد برد، مى افزايد:
«اين بود كه آن تحريم ها را آغاز كردند. اما هنوز منحصر به مسئله اتمى بود. اخيرا با تحريم هشت شاخص طبيعى روى مسائل حقوق بشر و نه مسئله اتمى چرخش ديگرى هم شده است. يعنى بيشتر چرخشى كه مدنظر جمهوريخواهان بود توسط خود اوباما و قبل از اين انتخابات صورت گرفته.»
آقاى آهى استدلال مى كند كه مجلس نمايندگان آمريكا به دليل اينكه بر بودجه دولت نظارت دارد مى تواند كمك كند به از سر گرفته شدن كمك به نهادهاى حقوق بشرى و نهادهاى مدنى كه در دوره دولت پيشين آمريكا در راستاى فشار بر ايران اعمال مى شد.
در چه صورتى ممكن است دولت اوباما فشار را بر ايران تا حدى افزايش دهد كه باب ميل منتقدان محافظه كار در حزب جمهورى خواه شود؟ آقاى آهى پشتيبانى مالى از مخالفان جمهورى اسلامى ايران در خارج را مثال زدند.
رسول نفيسى: موضوعى را كه همه قبول دارند اين است كه راه و روش مجلس نمايندگان نسبت به ايران قبلاً هم تند بوده. كما اينكه ديديم بعد از قطعنامه چهارم باز اينها يك سرى تحريم هاى جديد عنوان كردند كه اكثريت مجلس نمايندگان حامى اين تحريم ها بود. قضيه يك مقدار تند تر خواهد شد براى اينكه خانم ايليانا راس لهتينن، سابقه قديمى در مخالفت با رژيم ايران دارد و نسبت به ايران بسيار تند است و از طرفداران جدى اسرائيل است و ديگر اين كه هاوارد مك كين مسئول امور نظامى روش بسيار تندى دارد به خصوص در مورد حمايت از جنگ و اين دو نفر كه نقش اساسى در سياست خارجى آمريكا خواهند داشت متفقاً مخالف سياست نزديكى به كشورهاى مسلمان هستند و بنابر اين چرخش ناگزير در سياست خارجى آمريكا نسبت به ايران و كشورهاى مسلمان خواهيم ديد. در عين حال همانطور كه گفتم نقش اينها بيش از يك ششم نيست ولى مى توانند دردسرهاى جدى ايجاد كنند.»
منصور فرهنگ در پاسخ به اين پرسش كه پشتيبانى مالى از مخالفان توسط آمريكا چه اثرى در سمت گيرى تهران نسبت به واشنگتن دارد، مى گويد:
«كمك مادى به مخالفان رژيم ايران، پوششى است براى رد گزينه ديپلماسى. از روز آغاز دست راستى ها و نو محافظه كاران كه به طور كلى ايران را كشورى نمى بينند كه در برابر خواست آمريكا از خود انعطاف نشان دهد، بنابراين اين نوع كمك ها زمينه سازى است براى آماده كردن يك درگيرى نظامى.»
وى با اشاره به اين كه اين نوع كمك ها تغييرى در موضع ايران ايجاد نخواهد كرد و به مخالفان رژيم اين توانايى را نخواهد داد كه بتوانند در برابر استبداد ولايت فقيه مقاومت كنند.
آقاى فرهنگ همچنان بر اين نكته پا مى فشارد كه سياست خارجى آمريكا تغيير اساسى نخواهد كرد و ضمن اشاره به همسويى دست راستى هاى آمريكايى با نيروهاى راست در ايران در نخستين روزهاى پس از انقلاب ۵۷ مى افزايد: «امروز هم بين نيروهاى شبه فاشيستى در ايران، بين سپاه پاسداران و دستگاه هاى اطلاعاتى كه روز به روز قدرتشان در ايران افزايش پيدا مى كند و نيروهاى دست راستى آمريكايى يعنى نومحافظه كاران همسويى ايجاد شده.»
شهريار آهى در همين زمينه ضمن ابراز مخالفت با نظر آقاى فرهنگ درباره كمك هاى آمريكا به نهادهاى مدنى مخالف رژيم ايران، مى گويد: من فكر مى كنم كه آقاى اوباما به اين نتيجه رسيده كه بايد فشارها را بيشتر كرد و اين ها همه ابعاد فشارهاى مختلف است.
به باور آقاى نفيسى نيز «دولت احمدى نژاد نعمتى بود براى تندروهاى آمريكايى و تندروهاى اسرائيلى»، و منصور فرهنگ نيز ضمن اشاره به اينكه نيروهاى راست كوشش مى كنند ايران را خطرى براى صلح خاورميانه نشان دهند مى گويد: «احمدى نژاد بهترين كمك را به اين موضوع مى كند.»
شهريار آهى ضمن ابراز موافقت با نظر آقاى فرهنگ مى افزايد: مذاكره به ضرر آقاى احمدى نژاد است و گفتمان جنگ طلبان در آمريكا و خارج به نفع آقاى احمدى نژاد است، «ولى موافق نيستم كه كمك به نهادهاى مدنى دست رد زدن به ديپلماسى است.»
اين پرسشى است كه پيش از افزوده شدن ۶۰ كرسى ديگر بر تعداد كرسى هاى نمايندگان جمهوريخواه در كنگره كمتر به آن پرداخته مى شد. زيرا اختلاف نظر هاى مهم در كارزار انتخاباتى در آمريكا به گفته آگاهان سياسى اساساً بر سر سياست خارجى نبود بلكه بر سر مسائل داخلى بود، به ويژه اوضاع اقتصادى.
پس از اعلام نتايج انتخابات، رييس جمهور آمريكا گفت كه دولت او در دو سال اخير پيشرفت هايى داشته كه شمار زيادى از راى دهندگان سرخورده آن را حس نكرده اند.
باراك اوباما افزود با پذيرفتن مسئوليت اين امر به دنبال يافتن زمينه هاى همكارى ميان دموكرات ها و جمهوريخواهان خواهد بود.
هرچند در اين انتخابات دموكرات ها توانستند اكثريت كرسى هاى سنا را حفظ كنند، با اين حال رييس جمهور آمريكا گفت كه بدون حمايت جمهوريخواهان هيچ كارى را نمى توان پيش برد.
اينك با فرو نشستن گرد و غبار انتخابات و آغاز سفر ده روزه آسيايى باراك اوباما عده اى از ناظران سياسى مى گويند اين جمله رييس جمهور درباره نياز كسب حمايت جمهوريخواهان محدود به حوزه سياست گذارى داخلى و اقتصادى اجتماعى نخواهد ماند و در دو سال آينده و زمان انتخابات رياست جمهورى آمريكا، باراك اوباما زير فشار منتقدان جمهوريخواه سياست خارجى آمريكا را در زمينه مهار كردن گسترش سلاح هاى هسته اى، چالش ها در خاورميانه و همسويى بيشتر با اسرائيل و همچنين در مناسبات با جمهورى اسلامى ايران پيش خواهد برد.
اما عده ديگرى از صاحب نظران بر آنند كه توازن قوا ميان دو حزب تغيير اساسى نكرده است. به ويژه سناى آمريكا كه دموكرات ها هنوز بر آن غلبه دارند از وزن زيادى در تعيين سياست خارجى آمريكا برخوردار است.
اين عده مى افزايند كه مشكلات ناشى از حضور نظامى آمريكا در افغانستان و عراق و چالش هاى موجود با طالبان و نيروهاى مسلح اسلام گرا در پاكستان، بيش از آن است كه مناسبات واشنگتن و تهران دچار تحول اساسى شود.
به گفته اين دسته از افراد، در همچنان بر پاشنه ديپلماسى خواهد گشت و كاربرد گزينه نظامى عليه ايران بعيد است.
اينها مواردى است كه سه ميهمان برنامه ديدگاه ها: شهريار آهى، تحليلگر امور بين المللى در استكهلم، منصور فرهنگ، نماينده ايران در سازمان ملل در دوران دولت موقت انقلاب و استاد ارشد علوم سياسى در كالج بنينگتون و رسول نفيسى استاد جامعه شناسى دانشگاه استرير و تحليلگر سياسى در واشنگتن درباره آن بحث مى كنند.
رسول نفيسى با تاكيد بر اينكه آنچه روى داده است تنها يك ششم قدرت را در آمريكا تغيير داده است، مى افزايد:
«درباره مسئله جديد كه از سال ۲۰۰۹ به اين طرف در سياست آمريكا بروز كرده به حد كافى بحث نشده است و شايد شنوندگان ايرانى اطلاع نداشته باشند كه تقريباً يك حزب سومى در حال ايجاد شدن است. اين حزب كه تى پارتى يا حزب چاى نام دارد، در اين انتخابات موفق شد سه سناتور به سنا بفرستد و در انتخاب ۶۰ نفر از منتخبين جديد مجلس نمايندگان هم نقش موثرى داشت.»
منصور فرهنگ بر اين باور است كه اين انتخابات روى سياست خارجى آمريكا تاثيرى ندارد:
«نتيجه اين انتخابات اين است كه كنگره آمريكا تصميم هاى مربوط به بودجه را مى گيرد و اينجا يك نقش كليدى دارد. بنابراين مى تواند سد راه برنامه هاى داخلى پرزيدنت اوباما باشد. ولى از اينكه اين انتخابات تغيير در افكار عمومى داده، اگر ايران و آمريكا نتوانند تعديلى در مواضعشان كنند و به توافقى برسند، در آن موقع فشار افكار عمومى و فشار كنگره روى اوباما مى تواند تاثير داشته باشد، آن هم فقط از جهت اتخاذ مواضع ديپلماسى عمومى.»
آقاى فرهنگ تغيير موضع ايران را در پيوند با آمريكا بعيد مى داند زيرا به گفته وى «بقاى رژيم ايران در چارچوب داخلى و بلند پروازى هاى منطقه اى نياز به يك دشمن هميشه در صحنه دارد.»
شهريار آهى با تاكيد بر اين نكته كه پس از يك سال باراك اوباما خود به اين نتيجه رسيد كه بدون فشار بر ايران راه به جايى نخواهد برد، مى افزايد:
«اين بود كه آن تحريم ها را آغاز كردند. اما هنوز منحصر به مسئله اتمى بود. اخيرا با تحريم هشت شاخص طبيعى روى مسائل حقوق بشر و نه مسئله اتمى چرخش ديگرى هم شده است. يعنى بيشتر چرخشى كه مدنظر جمهوريخواهان بود توسط خود اوباما و قبل از اين انتخابات صورت گرفته.»
آقاى آهى استدلال مى كند كه مجلس نمايندگان آمريكا به دليل اينكه بر بودجه دولت نظارت دارد مى تواند كمك كند به از سر گرفته شدن كمك به نهادهاى حقوق بشرى و نهادهاى مدنى كه در دوره دولت پيشين آمريكا در راستاى فشار بر ايران اعمال مى شد.
در چه صورتى ممكن است دولت اوباما فشار را بر ايران تا حدى افزايش دهد كه باب ميل منتقدان محافظه كار در حزب جمهورى خواه شود؟ آقاى آهى پشتيبانى مالى از مخالفان جمهورى اسلامى ايران در خارج را مثال زدند.
رسول نفيسى: موضوعى را كه همه قبول دارند اين است كه راه و روش مجلس نمايندگان نسبت به ايران قبلاً هم تند بوده. كما اينكه ديديم بعد از قطعنامه چهارم باز اينها يك سرى تحريم هاى جديد عنوان كردند كه اكثريت مجلس نمايندگان حامى اين تحريم ها بود. قضيه يك مقدار تند تر خواهد شد براى اينكه خانم ايليانا راس لهتينن، سابقه قديمى در مخالفت با رژيم ايران دارد و نسبت به ايران بسيار تند است و از طرفداران جدى اسرائيل است و ديگر اين كه هاوارد مك كين مسئول امور نظامى روش بسيار تندى دارد به خصوص در مورد حمايت از جنگ و اين دو نفر كه نقش اساسى در سياست خارجى آمريكا خواهند داشت متفقاً مخالف سياست نزديكى به كشورهاى مسلمان هستند و بنابر اين چرخش ناگزير در سياست خارجى آمريكا نسبت به ايران و كشورهاى مسلمان خواهيم ديد. در عين حال همانطور كه گفتم نقش اينها بيش از يك ششم نيست ولى مى توانند دردسرهاى جدى ايجاد كنند.»
منصور فرهنگ در پاسخ به اين پرسش كه پشتيبانى مالى از مخالفان توسط آمريكا چه اثرى در سمت گيرى تهران نسبت به واشنگتن دارد، مى گويد:
«كمك مادى به مخالفان رژيم ايران، پوششى است براى رد گزينه ديپلماسى. از روز آغاز دست راستى ها و نو محافظه كاران كه به طور كلى ايران را كشورى نمى بينند كه در برابر خواست آمريكا از خود انعطاف نشان دهد، بنابراين اين نوع كمك ها زمينه سازى است براى آماده كردن يك درگيرى نظامى.»
وى با اشاره به اين كه اين نوع كمك ها تغييرى در موضع ايران ايجاد نخواهد كرد و به مخالفان رژيم اين توانايى را نخواهد داد كه بتوانند در برابر استبداد ولايت فقيه مقاومت كنند.
آقاى فرهنگ همچنان بر اين نكته پا مى فشارد كه سياست خارجى آمريكا تغيير اساسى نخواهد كرد و ضمن اشاره به همسويى دست راستى هاى آمريكايى با نيروهاى راست در ايران در نخستين روزهاى پس از انقلاب ۵۷ مى افزايد: «امروز هم بين نيروهاى شبه فاشيستى در ايران، بين سپاه پاسداران و دستگاه هاى اطلاعاتى كه روز به روز قدرتشان در ايران افزايش پيدا مى كند و نيروهاى دست راستى آمريكايى يعنى نومحافظه كاران همسويى ايجاد شده.»
شهريار آهى در همين زمينه ضمن ابراز مخالفت با نظر آقاى فرهنگ درباره كمك هاى آمريكا به نهادهاى مدنى مخالف رژيم ايران، مى گويد: من فكر مى كنم كه آقاى اوباما به اين نتيجه رسيده كه بايد فشارها را بيشتر كرد و اين ها همه ابعاد فشارهاى مختلف است.
به باور آقاى نفيسى نيز «دولت احمدى نژاد نعمتى بود براى تندروهاى آمريكايى و تندروهاى اسرائيلى»، و منصور فرهنگ نيز ضمن اشاره به اينكه نيروهاى راست كوشش مى كنند ايران را خطرى براى صلح خاورميانه نشان دهند مى گويد: «احمدى نژاد بهترين كمك را به اين موضوع مى كند.»
شهريار آهى ضمن ابراز موافقت با نظر آقاى فرهنگ مى افزايد: مذاكره به ضرر آقاى احمدى نژاد است و گفتمان جنگ طلبان در آمريكا و خارج به نفع آقاى احمدى نژاد است، «ولى موافق نيستم كه كمك به نهادهاى مدنى دست رد زدن به ديپلماسى است.»
