فضانوردان آمریکایی با فضاپیمای آتلانتیس برای تعمیر تلسکوپ «هابل» بیش از ده روز را در فضا به سر بردند.
مأموریت آتلانتیس قرار بود روز جمعه پایان یابد، اما به علت بدی آب و هوا در فلوریدا محل نشستن این فضاپیما، اعلام شد که این فضاپیما بعدازظهر روز یکشنبه به زمین باز خواهند گشت.
تلسکوپ هابل، در سال ۱۹۹۰ توسط سازمان ملی هوانوردی و فضایی آمریکا، «ناسا»، در مدار زمین قرار گرفت. مأموریت این تلسکوپ، کاوش و عکس‌برداری از ستارگان در کهکشان‌های مختلف است.
برای آشنایی بیشتر با چگونگی کارکرد تلسکوپ‌های پرقدرت موجود در فضا، با محمد حیدری ملایری، اخترفیزیکدان ایرانی مقیم پاریس گفت‌وگو کرده‌ایم و ابتدا از او می‌پرسیم.
رادیو فردا: آقای ملایری، چنین تلسکوپ‌هایی در مدار زمین چه چیزی بر دانسته‌های ما می‌افزاید؟
محمد حیدری ملایری: نور ستارگان و کهکشان‌ها می‌تواند میلیون‌ها سال حرکت کند ولی وقتی به زمین می‌رسد چند میلیونیوم ثانیه (متوقف می‌شود) و همین امر همه چیز را به هم می‌ریزد. تلسکوپی که خارج از جو باشد می‌تواند تصاویری از این موضوع داشته باشد که بسیار دقیق‌تر است.
به عنوان مثال تلسکوپ هابل (که در آوریل سال ۱۹۹۰ به فضا فرستاده شد) و قطر آینه‌اش دو متر و ۴۰ سانتی متر است ۱۰ برابر بهتر از بزرگ‌ترین تلسکوپ‌های کنونی روی زمین که اندازه قطرشان مابین هشت تا ده متر است، تصویر برداری می‌کند.
گفته می‌شود که عمر ستارگان و چگونگی پیدایش آنها از طریق تسلکوپ هابل ممکن است. چنین چیزی واقعیت دارد؟
دکتر محمد حیدری ملایریبله، حتی در مورد مطالعه ستارگانی که در کهکشان‌های دیگری هستند هم هابل می‌تواند موثر عمل کند. و کارهایی که تا به حال در زمینه مطالعات کیهانی انجام داده است بسیار زیاد بوده اما تنها هابل در این زمینه فعال نیست بلکه تلسکوپ‌های دیگری هم هستند که در طول موج‌های دیگری عمل می‌کنند مثل تلسکوپ هابل که توانسته است سن ِ گیتی را از زمانی که بیگ بنگ (انفجار بزرگ: نظریه‌ای برای آغاز هستی) اتفاق افتاده است دقیقا اندازه‌گیری کند.
بنابر داده‌های این تلسکوپ، سن گیتی ۱۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون سال است. هابل توانسته است تا یک میلیارد سال بعد از بیگ بنگ هم برود ولی از آن بیشتر نتوانسته برود و کهکشان‌هایی را دیده است که دارند به وجود می‌آیند و تشکیل می‌شوند.
آیا تلسکوپی می‌تواند زمانی از لحظه بیگ بنگ هم عکس‌برداری کند؟
متاسفانه خیر، یک تلسکوپ امریکایی به نام دبلیو مپ که نسبت به طول موج‌های فرو سرخ (مادون قرمز) بسیار دقیق است و چند سالی است که از سوی ناسا به فضا ارسال شده، توانسته است دقیق‌ترین زمانی را که به بیگ بنگ نزدیک است - یعنی فقط ۳۰۰ هزار سال بعد از آن - را ببیند که واقعاً چه اتفاقی افتاده است.
اما بیشتر از ۳۰۰ هزار سال جلوتر از بیگ بنگ را نمی‌توانیم ببینیم. به علت اینکه قبل از آن چیزی در گیتی قابلت انتقال نداشته است. یعنی انرژی نمی‌توانسته منتقل شود. ماده و فتون در هم آمیخته بوده‌اند. و همه چیز جذب می‌شده است، به این علت که دمای گیتی بسیار بسیار زیاد بوده، هیچ تلسکوپی نمی‌تواند چیزی ببیند. لحظه‌های آغازین را هم نمی‌شود دید. چون همه چیز در تاریکی مطلق بوده است.
آقای ملایری، آژانس فضایی اروپا هفته گذشته دو تلسکوپ پلانگ و هرشل را به یک میلیون و ۵۰۰ کیلومتری کره زمین ارسال کرد. این امر تا چه حد می‌تواند کمک بیشتری نسبت به تلسکوپ هابل برای رازگشایی کیهان باشد؟
پلانگ یک تلسکوپ یک متر و نیمی است که می‌خواهد جریان آغاز گیتی را مورد مطالعه قرار دهد. آن قادر است تا ۳۰۰ هزار سال بعد از بیگ بنگ را بررسی کند که البته هاول نمی‌تواند این کار را انجام دهد. ولی پلانگ قادر است این کار را بکند.
تلسکوپ هرشل بسیار بزرگتر از پلانگ است هرشل سه متر و نیم قطر دارد و کارش مطالعه بر روی چگونگی به وجود آمدن کهکشان‌ها است و اینکه ستارگان در درون کهکشان‌ها چگونه به وجود می‌آیند.
آیا امکان اینکه این تلسکوپ‌ها بتوانند سیاره‌ای را هم پیدا کنند که امکان زندگی در آن وجود داشته باشد هست؟
هرشل مقدار بسیار زیادی برای مطالعه و پیدا کردن این سیاره‌ها که احتمال زیست در آنها وجود داشته باشد کمک خواهد کرد. در واقع یکی از برنامه‌های هرشل هم همین است. برای نخستین بار است که یک تلسکوپ نشان خواهد داد که چطور سیاره‌ها می‌توانند به وجود بیایند و چطور در دل این سیاره‌ها، همان ماده بی‌جان می‌تواند موجود زنده به وجود آورد و افق روشنی را جلوی دید ما باز کند.
مأموریت آتلانتیس قرار بود روز جمعه پایان یابد، اما به علت بدی آب و هوا در فلوریدا محل نشستن این فضاپیما، اعلام شد که این فضاپیما بعدازظهر روز یکشنبه به زمین باز خواهند گشت.
تلسکوپ هابل، در سال ۱۹۹۰ توسط سازمان ملی هوانوردی و فضایی آمریکا، «ناسا»، در مدار زمین قرار گرفت. مأموریت این تلسکوپ، کاوش و عکس‌برداری از ستارگان در کهکشان‌های مختلف است.
برای آشنایی بیشتر با چگونگی کارکرد تلسکوپ‌های پرقدرت موجود در فضا، با محمد حیدری ملایری، اخترفیزیکدان ایرانی مقیم پاریس گفت‌وگو کرده‌ایم و ابتدا از او می‌پرسیم.
رادیو فردا: آقای ملایری، چنین تلسکوپ‌هایی در مدار زمین چه چیزی بر دانسته‌های ما می‌افزاید؟
محمد حیدری ملایری: نور ستارگان و کهکشان‌ها می‌تواند میلیون‌ها سال حرکت کند ولی وقتی به زمین می‌رسد چند میلیونیوم ثانیه (متوقف می‌شود) و همین امر همه چیز را به هم می‌ریزد. تلسکوپی که خارج از جو باشد می‌تواند تصاویری از این موضوع داشته باشد که بسیار دقیق‌تر است.
به عنوان مثال تلسکوپ هابل (که در آوریل سال ۱۹۹۰ به فضا فرستاده شد) و قطر آینه‌اش دو متر و ۴۰ سانتی متر است ۱۰ برابر بهتر از بزرگ‌ترین تلسکوپ‌های کنونی روی زمین که اندازه قطرشان مابین هشت تا ده متر است، تصویر برداری می‌کند.
گفته می‌شود که عمر ستارگان و چگونگی پیدایش آنها از طریق تسلکوپ هابل ممکن است. چنین چیزی واقعیت دارد؟
بنابر داده‌های این تلسکوپ، سن گیتی ۱۳ میلیارد و ۷۰۰ میلیون سال است. هابل توانسته است تا یک میلیارد سال بعد از بیگ بنگ هم برود ولی از آن بیشتر نتوانسته برود و کهکشان‌هایی را دیده است که دارند به وجود می‌آیند و تشکیل می‌شوند.
آیا تلسکوپی می‌تواند زمانی از لحظه بیگ بنگ هم عکس‌برداری کند؟
متاسفانه خیر، یک تلسکوپ امریکایی به نام دبلیو مپ که نسبت به طول موج‌های فرو سرخ (مادون قرمز) بسیار دقیق است و چند سالی است که از سوی ناسا به فضا ارسال شده، توانسته است دقیق‌ترین زمانی را که به بیگ بنگ نزدیک است - یعنی فقط ۳۰۰ هزار سال بعد از آن - را ببیند که واقعاً چه اتفاقی افتاده است.
اما بیشتر از ۳۰۰ هزار سال جلوتر از بیگ بنگ را نمی‌توانیم ببینیم. به علت اینکه قبل از آن چیزی در گیتی قابلت انتقال نداشته است. یعنی انرژی نمی‌توانسته منتقل شود. ماده و فتون در هم آمیخته بوده‌اند. و همه چیز جذب می‌شده است، به این علت که دمای گیتی بسیار بسیار زیاد بوده، هیچ تلسکوپی نمی‌تواند چیزی ببیند. لحظه‌های آغازین را هم نمی‌شود دید. چون همه چیز در تاریکی مطلق بوده است.
آقای ملایری، آژانس فضایی اروپا هفته گذشته دو تلسکوپ پلانگ و هرشل را به یک میلیون و ۵۰۰ کیلومتری کره زمین ارسال کرد. این امر تا چه حد می‌تواند کمک بیشتری نسبت به تلسکوپ هابل برای رازگشایی کیهان باشد؟
پلانگ یک تلسکوپ یک متر و نیمی است که می‌خواهد جریان آغاز گیتی را مورد مطالعه قرار دهد. آن قادر است تا ۳۰۰ هزار سال بعد از بیگ بنگ را بررسی کند که البته هاول نمی‌تواند این کار را انجام دهد. ولی پلانگ قادر است این کار را بکند.
تلسکوپ هرشل بسیار بزرگتر از پلانگ است هرشل سه متر و نیم قطر دارد و کارش مطالعه بر روی چگونگی به وجود آمدن کهکشان‌ها است و اینکه ستارگان در درون کهکشان‌ها چگونه به وجود می‌آیند.
آیا امکان اینکه این تلسکوپ‌ها بتوانند سیاره‌ای را هم پیدا کنند که امکان زندگی در آن وجود داشته باشد هست؟
هرشل مقدار بسیار زیادی برای مطالعه و پیدا کردن این سیاره‌ها که احتمال زیست در آنها وجود داشته باشد کمک خواهد کرد. در واقع یکی از برنامه‌های هرشل هم همین است. برای نخستین بار است که یک تلسکوپ نشان خواهد داد که چطور سیاره‌ها می‌توانند به وجود بیایند و چطور در دل این سیاره‌ها، همان ماده بی‌جان می‌تواند موجود زنده به وجود آورد و افق روشنی را جلوی دید ما باز کند.
