رئیس پیشین کمیسیون امنیت ملی مجلس شورای اسلامی، همزمان با افزایش فشارهای آمریکا بر ونزوئلا، از خواستار روشن شدن تکلیف «بدهی» کاراکاس به تهران شد.
حشمتالله فلاحتپیشه، که سه دوره نماینده مجلس بوده است، روز سهشنبه ۲۵ آذر در شبکه ایکس به تجربۀ سقوط حکومت بشار اسد در سوریه اشاره کرد و نوشت: «تکليف قانونی بازگشت بیش از دو میلیارد دلار طلب ایران از ونزوئلای مادورو را الان روشن کنید.»
دربارۀ میزان بدهی سوریه به ایران هیچ گزارش رسمیای وجود ندارد، اما بهرام پارسایی، نمایندۀ پیشین مجلس، گفته بود که میزان بدهی سوریه به ایران بیش از ۳۰ میلیارد دلار است.
منابع مخالفان سوری نیز ادعا کرده بودند که ایران از سال ۲۰۱۱ تا قبل از سقوط اسد، مجموعاً ۵۰ میلیارد دلار برای حمایت از دولت سوریه هزینه کرده بود.
به دلیل رابطۀ مالی غیرشفاف میان ایران و ونزوئلا، که ناشی از تحریمهای آمریکا و مبادلات تهاتری است، رقم دقیق رسمی بدهی ونزوئلا به ایران نیز مشخص نیست؛ هرچند فلاحتپیشه آن را «دو میلیارد دلار» عنوان کرده است.
دادهها چه میگویند؟
گزارشهای رویترز و بررسی دادهها و اسناد حملونقل شرکت نفت دولتی ونزوئلا تا دسامبر ۲۰۲۵ نشان می دهد تهران و کاراکاس از سال ۲۰۲۱، توافق تهاتری (swap) داشتند.
طی این مدت، ایران نوعی میعانات گازی (کاندنسیت)، برای رقیق کردن نفت سنگین ونزوئلا و گاهی نفت خام سبک، بنزین، قطعات پالایشگاهی و کمک فنی ارسال میکرد.
در مقابل، ونزوئلا موظف بود دستکم دو بشکه نفت سنگین یا سوخت برای هر یک بشکه دریافتی به ایران تحویل دهد.
این مبادلات به ونزوئلا کمک کرد تا تولید و صادرات نفت خود را افزایش دهد و کمبود سوخت داخلی را جبران کند، و ایران نیز نفت سنگین برای پالایش یا فروش مجدد دریافت میکرد.
ارزش کلی این همکاری سهساله تا سال ۲۰۲۴، «صدها میلیون دلار» تخمین زده شده، اما ارقام دقیق به دلیل تحریمها و تهاتر غیرنقدی، غیرشفاف است.
خبرگزاری رویترز در گزارشی در ۱۲ مارس ۲۰۲۴ گزارش کرد که بررسی دادههای حملونقل و اسناد شرکت نفتی ونزوئلا PDVSA نشان میدهد کاراکاس در پرداختها به ایران «عقب» افتاده است.
براساس این گزارش، این عقبافتادگی وقتی بدتر شد که آمریکا از اواخر سال ۲۰۲۲ (پاییز ۱۴۰۱) شروع به صدور مجوزهایی کرد که باعث شد شرکت دولتی PDVSA برخی محمولههایی را که قرار بود به ایران ارسال شود، به خریدارانی واگذار کند که هزینه را نقد و فوری پرداخت میکردند.
رویترز نوشته بود که ونزوئلا برای نجات شراکت با جمهوری اسلامی، «عجله دارد تا شرایط اتحاد سه سالهای را برآورده کند که شامل صدها میلیون دلار مبادلات و قراردادهای نفتی میشود».
این گزارش با تأکید بر اینکه «کاراکاس در تلاش است تا با تسریع تحویل محمولههای نفت خام و سوخت سنگین به ایران، بدهیهای معلق را تسویه کند»، در عین حال یادآوری کرده بود که وزارت خارجه دو کشور و وزارت نفت ونزوئلا به درخواست رویترز برای جزئیات در مورد وضعیت روابط فیمابین پاسخی ندادند.
وضعیت بدهی
گزارشها نشان میدهد مشکلات تولید، زیرساختی، قطع برق و اولویت فروش نقدی به مشتریان دیگر پس از کاهش موقت تحریمهای آمریکا در ۲۰۲۲-۲۰۲۳ باعث شد ونزوئلا اغلب از تحویل سهم خود به ایران عقب بماند.
به نوشتۀ رویترز، تأمین ایران از نفت خام و کاندنسیت به ونزوئلا بین سالهای ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ به میزان ۴۴ درصد کاهش یافت و به حدود ۴۱ هزار و ۳۰۰ بشکه در روز رسید.
این در حالی است که تأمین نفت خام و سوخت ونزوئلا به ایران، که قرار بود دو برابر چیزی باشد که دریافت میکند، کاهشی بیش از ۵۶ درصدی داشت و به ۳۹ هزار و ۴۰۰ بشکه در روز رسید.
این آمار بر اساس بررسی رویترز از که جزئیات محمولههای شرکت نفت دولتی ونزوئلا از اواسط ۲۰۲۱ تا فوریه ۲۰۲۴ بهدست آمده است.
طی این مدت، مشکلات حملونقل، قطعیهای مکرر برق پایانههای صادراتی و کیفیت پایین نفت خام باعث شده بود ونزوئلا برای تکمیل سهم خود در معامله ایران با سرعت برنامهریزیشده مشکل داشته باشد.
به همین دلیل ایران نیز در مه ۲۰۲۳ ارسال کاندنسیت به ونزوئلا را متوقف کرد تا کاراکاس بتواند بدهی خود به تهران را پرداخت کند.
به نوشته رویترز، با آنکه ونزوئلا از نیمه دوم سال ۲۰۲۳، با ارسال یک محموله بزرگ نفت سنگین شروع به تسویه تدریجی بدهی ایران کرد، اما روابط میان دو کشور از نظر مالی آسیب دیده بود و از جمله پروژههای مشترکی چون تعمیر پالایشگاه پاراگوآنا متوقف شده بود.
وضعیت فعلی
بررسی دادهها و اسناد حملونقل شرکت نفت دولتی ونزوئلا نشان میدهد ایران واردات کاندنسیت به ونزوئلا را از سال ۲۰۲۳ متوقف کرده و آخرین واردات قابل توجه در سال ۲۰۲۳ بوده است.
ونزوئلا در حال حاضر به تأمینکنندههای دیگر (عمدتاً روسیه) روی آورده و در نوامبر ۲۰۲۵، ۴۱۹ هزار بشکه نفتا از روسیه وارد کرد.
هیچ گزارش معتبر جدیدی از بدهی فعال یا تسویه کامل در ۲۰۲۴ یا ۲۰۲۵ توسط ونزوئلا در دسترس نیست. رویترز گمانهزنی کرده که مبادلات تهاتری عملاً متوقف شده و بدهیهای گذشته احتمالاً با ارسالهای قبلی جبران شده یا کاهش یافته است.
تازهترین گزارشها از فشارهای جدید دولت دونالد ترامپ در آمریکا بر حکومت نیکلاس مادورو، از جمله توقیف نفتکشها، حضور نظامی در کارائیب از دسامبر ۲۰۲۵، نشان میدهد صادرات ونزوئلا مختل شده و قیمت نفت نیز در بازارهای جهانی اندکی افزایش یافته است.
