شش ماه پس از جنگ ۱۲روزۀ اسرائیل و ایران و واردشدن آسیب جدی به برنامۀ هستهای جمهوری اسلامی، واشینگتنپست و مجموعه فیلمهای مستند «فرانت لاین» از شبکه پیبیاِس ایالات متحده، با انتشار گزارشی تحقیقی، به ابعاد تازهای از این درگیری نظامی پرداختهاند.
بر اساس یافتههای این گزارش تفصیلی، که با اتکا به گفتوگوهایی اختصاصی با چندین منبع سیاسی، نظامی و اطلاعاتی ایرانی، اسرائیلی و آمریکایی تنظیم شده، نخستوزیر اسرائیل از نخستین روز بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید، بهدنبال متقاعد کردن او به ضرورت حمله به تأسیسات هستهای ایران بوده است.
این گزارش در عین حال میگوید رئیسجمهور آمریکا تا آخرین لحظه راهحل دیپلماتیک را به برخورد نظامی ترجیح میداده است.
بر اساس این گزارش، دولت آمریکا پیش از شروع جنگ نیز پیشنهادی را برای مقامات جمهوری اسلامی ایران ارسال میکند که واشینگتنپست نوشته به جزئیات مطرحشده در این پیشنهاد دست یافته و برای نخستین بار آنها را منتشر کرده است.
در بخش دیگری از این گزارش تأکید شده که برخلاف ادعای مقامهای اسرائیلی، عملیات نظامی این کشور علیه چهرههای هستهای و نظامی جمهوری اسلامی، کاملاً هم بینقص نبوده و تلفات غیرنظامی قابلتوجهی بهجا گذاشته است.
گزینههای چهارگانه و تلاش برای دیپلماسی
پس از آغاز دور دوم ریاستجمهوری دونالد ترامپ در ایالات متحده، بنیامین نتانیاهو نخستوزیر اسرائیل نخستین رهبر خارجی بود که در کاخ سفید با او دیدار کرد.
واشینگتنپست به نقل از یک منبع آگاه، که با شرط محفوظ ماندن هویتش صحبت کرده، ادعا میکند که بنیامین نتانیاهو در همین دیدار، چهار گزینه را برای شیوه تعامل با تهران و برنامه هستهای و موشکیاش پیش روی رئیسجمهور ایالات متحده گذاشته و از جمله توضیح داده که در صورت اقدام یکجانبۀ اسرائیل علیه ایران، مختصات این عملیات چه خواهد بود.
نخستوزیر اسرائیل، حمله غافلگیرانۀ اسرائیل با حمایت محدود و حداقلی ایالات متحده را بهعنوان گزینۀ دوم مطرح کرده و از همکاری کامل و یکسان دو متحد به عنوان گزینۀ سوم نام میبرد.
بر پایۀ اظهارات منبع واشینگتنپست، گزینۀ چهارم و نهایی مطرحشده از سوی بنیامین نتانیاهو رهبری کامل عملیات از سوی واشینگتن بوده است.
در بخش دیگری از گزارش تحقیقی واشینگتنپست و «فرانتلاین»، به نقل از یک منبع اسرائیلی که خواسته نامش ذکر نشود، تأکید شده که «همۀ گزارشهایی که در فاصلۀ حدوداً ششماهه این دیدار تا حمله به ایران، دربارۀ اختلاف نظر نتانیاهو با ترامپ و استیو ویتکاف نماینده ویژه رئیسجمهور آمریکا منتشر میشد، نادرست بودهاند».
این منبع البته تأکید میکند که این موضوع نتیجۀ مثبتی داشته، چراکه به گفتۀ او، «باعث شده بود برنامهریزی و طراحی عملیات، چندان جلب توجه نکند».
گزارش واشینگتنپست میگوید با وجود گفتوگوهای فشرده و هماهنگی مقامهای ارشد اسرائیل و ایالات متحده، «حتی پس از آغاز حملات اسرائیل به چهرهها و سازههای هستهای و نظامی ایران»، دولت ترامپ برای زنده نگهداشتن راه حل دیپلماتیک تلاش میکرده است.
بر اساس این گزارش، دولت آمریکا به شکلی محرمانه و با کمک دولت قطر، پیشنهادی را برای ایران ارسال میکند تا به نوعی مسئله هستهای این کشور را حل و فصل کند.
واشینگتن پست نوشته که به جزئیات و شرایط مطرحشده در این پیشنهاد، که پانزدهم ژوئن مطابق با ۲۵ خردادماه تنظیم شده بوده، دست یافته و در این گزارش، برای نخستین بار آنها را منتشر کرده است.
بر این اساس، واشینگتن از تهران خواسته بوده که به حمایتش از گروههای اقماریاش همچون حماس و حزبالله لبنان پایان دهد و همچنین تأسیسات غنیسازی اورانیوم در فردو و «هر تأسیسات فعال غنیسازی دیگر» را با تأسیساتی فاقد امکان غنیسازی جایگزین کند.
در مقابل کاخ سفید حاضر شده بود «همه تحریمهای وضعشده علیه ایران را برچیند».
مقامات جمهوری اسلامی این پیشنهاد را دریافت و به سرعت رد میکنند.
آنچه تهران نمیدانست یا حاضر نبود باور کند، این بود که آن پیشنهاد، «آخرین فرصت باقیمانده پیش از تصمیمگیری دونالد ترامپ برای پیوستن مستقیم به عملیات اسرائیلیها بوده است».
به گفتۀ یک دیپلمات ارشد درگیر در ماجرا، بلافاصله پس از رد شدن پیشنهاد از سوی ایران، دونالد ترامپ مجوز اقدام نظامی محدود کشورش در حمایت از اسرائیل را صادر میکند.
تلفات غیرنظامی
موضوع دیگری که این گزارش تحقیقی بر آن تأکید کرده، «بینقص نبودن» عملیات نظامی اسرائیل، موسوم به «نارنیا» علیه شخصیتهای جمهوری اسلامی است.
رادیو فردا، تنها یک هفته پس از آغاز «عملیات نارنیا»، گزارشی را درباره جزئیات این عملیات منتشر کرده بود.
گزارش تحقیقی تازه واشینگتنپست میگوید این روزنامه و گروه تحقیقانی مستقل «بِلینگ کت»، توانستهاند به شکل مستقل، هویت دستکم ۷۱ غیرنظامی کشتهشده در جریان حمله به پنج دانشمند هستهای ایران را احراز کنند.
بر اساس این گزارش، این راستیآزمایی با تکیه بر تصاویر ماهوارهای، موقعیتیابی فیلمهای منتشرشده از محل حملات، آگهیهای ترحیم، مدارک ثبتشده در گورستانها و پوشش رسانهای مراسم خاکسپاری انجام شده است.
واشینگتن پست و «بلینگ کت» تأیید کردهاند که در جریان حمله به «مجتمع اساتید» در سعادتآباد تهران، ۱۰ غیرنظامی از جمله یک نوزاد دو ماهه جان باختهاند.
هدف اصلی این حمله، محمد مهدی طهرانچی متخصص فیزیک نظری و چاشنیهای انفجاری بود که در طبقه ششم این مجتمع زندگی میکرد.
گزارشهای میدانی و گفتههای شاهدان در کنار تصاویر منتشرشده از انفجار و آسیبی که به سازۀ ساختمان وارد شده، حاکی از انفجاری با قدرت معادل یک بمب پانصد پاوندی هستند.
در حملهای دیگر، اسرائیل خانۀ مسکونی محمدرضا صدیقی صابر را در نقطهای دیگر از تهران هدف قرار داد. این دانشمند هستهای در زمان حمله در خانه نبود؛ اما پسر ۱۷ سالهاش در این حمله جان باخت.
اسرائیلیها که نمیخواستند این متخصص ایرانی را زنده باقی بگذارند، سرانجام در آخرین روز جنگ، او را در آستانه اشرفیه واقع در استان گیلان، نزدیک به ۴۰۰ کیلومتر دورتر از خانهاش به قتل رساندند.
به گفته یکی از ساکنان محلی، که بهدلیل ترس از پیگرد حکومت تنها به شرط محفوظ ماندن هویتش با واشینگتنپست صحبت کرده، این کارشناس ایرانی برای شرکت در مراسم ترحیم پسرش به خانه بستگانش در آستانه اشرفیه رفته بوده و در جریان حمله به این مراسم، به همراه تعدادی از حاضران کشته میشود.
بر اساس بررسیهای واشینگتنپست، در این حمله دستکم ۱۵ غیرنظامی از جمله چهار کودک جان باختهاند. دو خانه به طور کامل از بین رفته و تنها دو گودال عمیق از آنها باقی مانده است.
چند هفته پس از پایان جنگ، سخنگوی دولت جمهوری اسلامی ایران اعلام کرد که بر اثر حملات اسرائیل ۱۰۶۲ تن، از جمله ۲۷۶ غیرنظامی کشته شده اند. بر اساس این آمار، ۳۸ تن از قربانیان کودک بودهاند.
از سوی دیگر مقامهای اسرائیلی هم ادعا میکنند که در جریان حملات موشکی و پهپادی ایران، هیچ فرد نظامیای در اسرائیل آسیب ندیده؛ اما ۳۱ غیرنظامی اسرائیلی جان باختهاند.
