ایالات متحده یک نفتکش غولپیکر را در دریای کارائیب در سواحل ونزوئلا توقیف کرد. این نفتکش از سال ۲۰۲۲ تحت تحریم وزارت خزانهداری ایالات متحده قرار دارد و واشینگتن آن را بخشی از ناوگانی میداند که بهطور غیرقانونی نفت ایران را قاچاق میکردهاند.
دونالد ترامپ، رئیسجمهور آمریکا، بامداد پنجشنبه ۲۰ آذر (بهوقت تهران) گفت: «ما همین حالا نفتکشی را در سواحل ونزوئلا توقیف کردهایم، نفتکش بزرگی است، در واقع بزرگترین مورد تا امروز.» او در پاسخ به پرسشی دربارهٔ سرنوشت نفت توقیفشده افزود: «فکر میکنم آن را برای خودمان نگه میداریم.»
پم بوندی، دادستان کل ایالات متحده، هم ضمن انتشار فیلمی از لحظهٔ توقیف این نفتکش در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که افبیآی، وزارت امنیت داخلی و گارد ساحلی با حمایت ارتش آمریکا «حکم توقیف نفتکشی را اجرا کردند که برای انتقال نفت تحریمشده از ونزوئلا و ایران به کار میرفت».
این نخستین توقیف اعلامشدهٔ یک نفتکش مرتبط با ونزوئلا از زمان اعمال تحریمهای آمریکا در سال ۲۰۱۹ و همچنین از زمان دستور ترامپ برای افزایش حضور نظامی در منطقه است.
دولت نیکلاس مادورو، رئیسجمهور ونزوئلا، توقیف نفتکش اسکیپر را «سرقت آشکار» و «اقدامی در حد دزدی دریایی بینالمللی» توصیف و اعلام کرد این موضوع را در نهادهای بینالمللی پیگیری خواهد کرد.
بر اساس دادههای شرکت «ونگارد» در بریتانیا که در حوزه مدیریت ریسک دریایی فعالیت دارد، نفتکش توقیفشده «اسکیپر» نام دارد و حامل ۱.۸ میلیون بشکه نفت بوده است. آمریکا این نفتکش غولپیکر را پیشتر بهدلیل مشارکت در انتقال نفت ایران تحت عنوان نفتکش «آدیسا» تحریم کرده بود.
بیانیه وزارت خزانهداری آمریکا در آن زمان اعلام کرده بود که این شبکه را «ویکتور آرتِموف»، شهروند اوکراینی، رهبری میکرده است که بنا بر فهرست تحریمهای آمریکا، با حزبالله لبنان و نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ارتباط دارد.
اقدام واشینگتن در حالی صورت گرفته که آمریکا در سالهای اخیر صادرات نفت ونزوئلا را هدف تحریم قرار داده، اما تاکنون مانع مستقیم حملونقل نفت این کشور نشده بود.
نفتکش اسکیپر بخشی از «ناوگان سایه جهانی» است. بهگزارش رویترز و بر اساس دادههای شرکت «لوییدز لیست اینتلیجنس»، ناوگان سایه جهانی شامل یک هزار و ۴۲۳ نفتکش است که از این میان، ۹۲۱ فروند تحت تحریمهای ایالات متحده، بریتانیا یا اتحادیه اروپا قرار دارند.
نفتکش توقیفشده که اکنون «اسکیپر» نام دارد، هنگام تحریم در سال ۲۰۲۲ «آدیسا» نامیده میشد. در بیانیه وزارت خزانهداری آن سال، نام این کشتی در کنار هشت شناور دیگر آمده بود که گفته میشد بخشی از «شبکهای جهانی، پیچیده و درهمتنیده از شرکتهای پوششی» هستند که برای تسهیل انتقال نفت بهکار میروند.
بهگفتهٔ بیانیه، این عملیات شامل «مخلوط کردن نفت برای پنهان کردن منشأ ایرانی محمولهها و صدور آن بهسوی نقاط مختلف جهان به نفع حزبالله و نیروی قدس سپاه پاسداران» از طریق شبکهای از شرکتهای صوری در جزایر مارشال، موریس و سنگاپور بوده است.
این همان شیوهٔ معمول «ناوگان سایه» است که کشورهای تحت تحریم از جمله روسیه، ایران و ونزوئلا از آن برای دور زدن تحریمها استفاده میکنند.
تغییر پرچمها
بنجامین هیگناستاک، اقتصاددان ارشد مؤسسه KSE در کییف، در گفتوگو با رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی گفت: «وقتی یک کشتی به نفتکش سایهای تبدیل میشود، معمولاً شرکتهای ویژهای در جزایر مارشال بهعنوان مالکان آن ظاهر میشوند یا شرکتهای مدیریت کشتی در امارات دائماً تغییر میکنند.»
بر اساس دادههای عمومی، کشتی اسکیپر که در سال ۲۰۰۵ به آب انداخته شده، ظاهراً اکنون متعلق به شرکت نیجریهای «توماروز گلوبال ونچرز» است.
یکی دیگر از ترفندهای رایج در ناوگان سایه، تغییر مکرر پرچم کشتی است. اسکیپر هنگام توقیف تحت پرچم گویان تردد میکرد، اما مقامات گویان گفتهاند که این کشتی در واقع در آن کشور ثبت نشده بود.
هیگناستاک افزود: «در مواردی هم خدمه دستگیر شدهاند چون کشتی پرچم رسمی نداشته است.»
اقتصاد ایران بهشدت به درآمدهای نفتی وابسته است و از ناوگان سایهٔ خود برای دور زدن تحریمها استفاده میکند.
دالغا خاتیناوغلو، کارشناس انرژی مقیم جمهوری آذربایجان، در گفتوگو با رادیو فردا گفت نفتکشهای سایهای مرتبط با فعالیتهای صادرات نفت نیروی قدس سپاه در معرض خطرات جدی هستند.
او تأکید کرد توقیف این کشتیها بهویژه برای منابع مالی سپاه آسیبزا است، زیرا این نیرو مسئول صادرات حدود یکسوم نفت ایران برای تأمین بودجه خود است.
در چارچوب سیاست «فشار حداکثری» علیه ایران، دولت ترامپ تلاش کرده صادرات نفت تهران را به حداقل برساند.
در ماه نوامبر، ایالات متحده شش کشتی دیگر را نیز تحریم کرد. اسکات بسنت، وزیر خزانهداری آمریکا، گفت این اقدام ادامهٔ تلاشها برای «قطع منابع مالی رژیم ایران در توسعه سلاحهای هستهای و حمایت از گروههای تروریستی نیابتی» است.
برآورد اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) نشان میدهد درآمد ایران از صادرات نفت خام و میعانات در سال ۲۰۲۴ حدود ۴۳ میلیارد دلار بوده که یک میلیارد دلار نسبت به سال پیش افزایش یافته است.
درباره ویکتور آرتِموف اطلاعات عمومی چندانی در دست نیست. در فهرست تحریمهای آمریکا آمده که او متولد سال ۱۹۷۵ در دونتسک است و آدرسی از او در شهر کولونی، واقع در ساحل دریاچه ژنو در سوئیس، ثبت شده؛ شهری که گفته میشود برخی از الیگارشهای روس در آن خانه خریدهاند.
تقابل آمریکا و ونزوئلا
ترامپ بارها از احتمال مداخله نظامی در ونزوئلا سخن گفته است. او میگوید هدفش «احیای دموکراسی» در این کشور است، اما مادورو مدعی است واشینگتن در پی سرنگونی او و تسلط بر ذخایر نفتی عظیم ونزوئلا است که بزرگترین ذخایر شناختهشده نفت خام جهان به شمار میرود.
دولت ترامپ از سال ۲۰۱۳ مادورو را رئیسجمهور مشروع ونزوئلا نمیداند. مادورو سال گذشته مدعی پیروزی دوباره در انتخاباتی شد که آمریکا و بسیاری از کشورهای غربیها آن را ساختگی خواندند و ناظران مستقل گفتند اپوزیسیون بهطور قاطع برنده بوده است.
افزون بر این، مارکو روبیو، وزیر خارجه آمریکا، هم میگوید ونزوئلا به «پایگاه» جمهوری اسلامی ایران و حتی گروه حزبالله لبنان تبدیل شده است.
او چندی پیش از اینکه دربارۀ حضور ایران در ونزوئلا به «اندازۀ کافی» صحبت نمیشود، انتقاد کرد و افزود: «ایران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آن، و حتی حزبالله در آمریکای جنوبی حضور دارند.»
وزیر خارجه آمریکا همچنین با اشاره به آنچه «خصومت» جمهوری اسلامی ایران نسبت به ایالات متحده نامید، گفت: «جایی که آنها پرچم خود را در نیمکرۀ ما برافراشتهاند، خاک ونزوئلا است، با همکاری کامل و آشکار آن رژیم [حکومت ونزوئلا].»
ارتش آمریکا که در دو ماه اخیر بهدستور دونالد ترامپ شمار نیروها و امکانات خود در دریای کارائیب را بهطور گسترده افزایش داده، تا کنون دستکم ۱۹ حمله به شناورهای مشکوک به قاچاق مواد مخدر در دریای کارائیب و سواحل اقیانوس آرام انجام داده که طی آن دستکم ۷۶ نفر کشته شدهاند.
منتقدان، قانونی بودن این حملات را زیر سؤال بردهاند و نمایندگان هر دو حزب جمهوریخواه و دموکرات قول بررسی موضوع را دادهاند.
۱۱ آذرماه گزارش شد که دونالد ترامپ در تماس تلفنی با نیکولاس مادورو به او اولتیماتوم داد «فوراً» از قدرت کنارهگیری کند، اما رئیسجمهور ونزوئلا این درخواست را نپذیرفته و خواستار «عفو کامل» برای خود و نزدیکانش شده است.
